રાજપૂતાણીની ભક્તિ અને ચમત્કારની દંતકથા
નવસારી જિલ્લાના બીલીમોરા શહેર પાસે આવેલું સોમનાથ મહાદેવ મંદિર દક્ષિણ ગુજરાતના શ્રદ્ધાળુઓ માટે અત્યંત મહત્વ ધરાવે છે. અહીં આવેલું સ્વયંભૂ શિવલિંગ લગભગ ૧૬૦૦ વર્ષથી ભક્તોના પૂજન માટે સ્થાપિત છે. આ મંદિર અતિપૌરાણિક માન્યતાઓ અને વિરાસત સાથે જોડાયેલું છે, જ્યાં શિવલિંગની પૂજા અનોખી રીતે કંકુથી કરવામાં આવે છે.
કંકુથી થતી શિવલિંગની આરાધના
બીલીમોરાના સોમનાથ મહાદેવ મંદિરમાં શિવલિંગની પૂજા જળ કે ભસ્મથી નહિ પરંતુ કંકુથી કરવામાં આવે છે. માન્યતા છે કે આ પરંપરા ડોંગરેજી મહારાજની પ્રેરણાથી શરૂ થઈ હતી. ભક્તો માનતા આવ્યા છે કે કંકુએ શિવજીની શક્તિ અને શૌર્યનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
રાજપૂતાણીની ભક્તિથી સંકળાયેલી દંતકથા
એક પૌરાણિક કથાના મુજબ, આ વિસ્તાર ભૂતકાળમાં રાજપૂતોનો હતો. તેમની ગાય એક ચોક્કસ જગ્યાએ રોજ દૂધ છોડતી હતી. એ ઘટના બાદ એક રાજપૂતાણી ત્યાં શિવલિંગની પૂજા કરવા લાગી. એક દિવસ તેના પતિએ ભ્રમમાં આવી તેના પર શંકા કરી અને તલવાર લઈને તેની પાછળ ગયો. શિવલિંગ પાસે ભક્તિપૂર્વક ઊભી રહેલી રાજપૂતાણીએ ભયમાં આવીને “હે મહાદેવ! મારી રક્ષા કરો” કહી શિવલિંગને લપટાઈ ગઈ. તત્કાલે ભૂમિમાંથી ચાર ફૂટ ઊંચું શિવલિંગ બહાર આવ્યું અને તેની અંદર રાજપૂતાણી લુપ્ત થઈ ગઈ. આજ દિવસ સુધી લોકો ત્યાં રાજપૂતાણીના વાળ અને સાડીનો છેડો જોવા મળતો હોવાની માન્યતા છે.
ઐતિહાસિક સ્થાપત્ય અને શિલ્પકલા
આ મંદિરનું સ્થાપત્ય ૧૨મી સદીના સોલંકી યુગની શિલ્પકળાનું પ્રતિબિંબ છે. ૧૦૮ ફૂટ ઊંચું ઘુમ્મટ ધરાવતું આ મંદિર દક્ષિણ ગુજરાતના સૌથી ઊંચા શિવ મંદિરોમાંની ગણાય છે. આ મંદિર ત્રણ નદીઓ — અંબિકા, કાવેરી અને ખરેરા —ના ત્રિવેણી સંગમ પાસે આવેલું હોવાથી તેનું ધાર્મિક મહત્ત્વ ઘણું ઊંડું છે.
સ્વયંભૂ શિવલિંગ અને મંદિરના પુનઃનિર્માણનો ઈતિહાસ
લોકવિશ્વાસ અનુસાર આ શિવલિંગ જમીનમાંથી પોતે પ્રગટ થયું હતું. વર્ષ ૧૯૨૫માં દેસાઈ પરિવારમાંના એક વડીલને સ્વપ્નમાં ભગવાન શિવના દર્શન થયા હતા અને ત્યારબાદ મંદિરનો પ્રથમ પુનઃનિર્માણ થયો હતો. ૧૯૭૫માં ફરીથી મંદિરનું નવીનીકરણ કરાયું, જેના કારણે તેની ભવ્યતા આજે પણ શ્રદ્ધાળુઓને આકર્ષે છે.
શ્રાવણ માસમાં વિશેષ ધામધુમ
શ્રાવણ માસ દરમિયાન અહીં ભક્તોની ભારે ભીડ જોવા મળે છે. માન્યતા છે કે આ પવિત્ર સ્થાને શ્રદ્ધાપૂર્વક પૂજા કરવાથી ઈચ્છિત ફળ મળે છે. શ્રાવણમાં અહીં ભવ્ય મેળાનું આયોજન થાય છે જેમાં દુરદુરથી શિવભક્તો દર્શન માટે આવતા હોય છે.
મંદિરની વિશિષ્ટતાઓ
બીલીમોરાનું સોમનાથ મહાદેવ મંદિર પોતાની ઐતિહાસિકતા, સ્થાપત્યકળા, પૌરાણિક કથાઓ અને અનોખી કંકુપૂજાની પરંપરા માટે ઓળખાય છે. દક્ષિણ ગુજરાતના આ પવિત્ર મંદિરને લોકભાષામાં “મીની સોમનાથ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જ્યાં ભક્તિ અને વિશ્વાસનો મેળો રોજ યોજાતો રહે છે.
