નિંદામણનો ખર્ચ ઘટ્યો, પાણી અને ખાતરની પણ બચત
ભાવનગર જિલ્લાના એક ખેડૂતે મગફળી જેવી પરંપરાગત ખેતીને છોડીને રીંગણની ખેતી શરૂ કરી છે અને આ પરિવર્તનથી તેમને આશ્ચર્યજનક રીતે વધુ આવક મળી છે. ગામના અન્ય ખેડૂતોને શાકભાજીમાંથી સારું ઉત્પાદન મેળવતા જોઈ તેઓ પ્રેરિત થયા અને હવે તેઓ આ પાકથી વીઘે 70 હજાર રૂપિયાની આવક મેળવી રહ્યા છે.
જૂનાપાદરના ખેડૂત તખ્તસિંહનો વિચાર બદલતા પગલાં
જયસર તાલુકાના જૂનાપાદર ગામના ખેડૂત તખ્તસિંહ મુળુભાએ સાતમું ધોરણ પૂરું કર્યું છે અને છેલ્લા 15 વર્ષથી ખેતીમાં સંલગ્ન છે. શરૂઆતમાં તેઓ કપાસ અને મગફળીનું વાવેતર કરતા, પરંતુ હવે છેલ્લાં આઠ વર્ષથી તેઓ રીંગણ ઉગાડી રહ્યા છે. મલ્ચિંગ પદ્ધતિ અપનાવીને તેમણે નિંદામણ ખર્ચ ઘટાડ્યો છે અને ખાતરનું યોગ્ય પ્રમાણ રાખી ઊંચું ઉત્પાદન મેળવ્યું છે.
રીંગણમાંથી મળતી આવક પરંપરાગત પાક કરતાં ઘણી વધુ
તખ્તસિંહભાઈએ તેમની જમીનમાં બે જુદી જુદી જાતની રીંગણનું વાવેતર કર્યું છે. વાવેતર બાદ ઉત્પાદન બજારમાં મોકલવામાં આવે છે અને દરેક સીઝનમાં ભિન્ન ભાવ મળતા હોય છે. હાલમાં રીંગણનો ભાવ પ્રતિ કિલો 20 થી 25 રૂપિયા મળે છે. એક વીઘામાંથી તેઓ સરેરાશ 70 હજાર રૂપિયાની આવક મેળવી રહ્યા છે, જે અગાઉના પાકો કરતાં અનેક ગણો લાભદાયક છે.
રોપો પણ ખેડૂત જાતે જ તૈયાર કરે છે
તખ્તસિંહભાઈ પોતે જ દર વર્ષે રીંગણના રોપો તૈયાર કરે છે અને તેનો જ વપરાશ પોતાનાં ખેતરમાં કરે છે. પાણીમાં ઓગળતું ખાતર આપી તેઓ પાકને સજીવ રાખે છે. મલ્ચિંગ પદ્ધતિના કારણે જમીનમાં ભેજ જળવાય છે અને ઝેરી દવાઓનો ખર્ચ પણ ઘટે છે.
નવો અભિગમ – ખેડૂતો માટે માર્ગદર્શક
તખ્તસિંહભાઈનું ઉદાહરણ એ સાબિત કરે છે કે જો ખેડૂત પરિવર્તન માટે તૈયાર થાય અને વૈકલ્પિક ખેતી તરફ વળે તો ઓછા ખર્ચમાં પણ વધુ નફો મેળવી શકાય છે. રીંગણની ખેતી તેમને નફાકારક સાબિત થઈ છે અને અન્ય ખેડૂતો માટે પણ એક પ્રેરણા બની છે.
પરંપરાગત ખેતીમાં સતત નુકસાનનો સામનો કરતા ખેડૂતો માટે આ ઉદાહરણ માર્ગદર્શક બની શકે છે. મલ્ચિંગ જેવી પદ્ધતિઓનો યોગ્ય ઉપયોગ અને બજારની માંગ પ્રમાણે પાક પસંદ કરવાથી ખેતી ફરીથી નફાકારક વ્યવસાય બની શકે છે.
