ચાણક્યની નીતિમાં છુપાયેલ સત્ય, બુદ્ધિશાળી લોકો પણ કરે છે આ સૂક્ષ્મ ભૂલો
આચાર્ય ચાણક્ય તેમના સમયના સૌથી મહાન જ્ઞાની, વિચારક, શિક્ષક અને રાજનીતિજ્ઞ તરીકે જાણીતા છે. તેમની રચના ‘ચાણક્ય નીતિ’ જીવનના દરેક પાસા પર યોગ્ય માર્ગદર્શન પૂરું પાડે છે. તેમની નીતિઓમાં, આચાર્ય ચાણક્યએ કેટલીક એવી સૂક્ષ્મ અને મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂલોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, જે અવારનવાર બુદ્ધિશાળીમાં બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિઓ પણ પોતાના જીવનમાં પુનરાવર્તિત કરે છે.
આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે આ ભૂલો દેખાવમાં ભલે નાની લાગે, પરંતુ જો તેને સમયસર ન સુધારવામાં આવે, તો તે આગળ જતાં તમારા જીવનને ખરાબ રીતે અસર કરી શકે છે અને વિનાશ (બર્બાદી) નું કારણ બની શકે છે.
1. સમયને હળવાશથી લેવો અથવા ટાળવાની આદત (Procrastination)
આચાર્ય ચાણક્યના મતે, “સમય કરતાં મોટું કોઈ ધન નથી.” આ જ્ઞાન બધા બુદ્ધિશાળી લોકોને હોય છે, તેમ છતાં તેઓ ઘણીવાર સમયનો યોગ્ય ઉપયોગ કરતા નથી અને તેને બગાડતા રહે છે.
ભૂલ શું છે? બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિને લાગે છે કે તે કોઈપણ કામને પછી માટે ટાળીને (Procrastination) તેને સહેલાઈથી પૂર્ણ કરી શકે છે. તેઓ તાત્કાલિક કાર્યોને ટાળવાની આદત કેળવે છે.
પરિણામ: ધીમે ધીમે આ આદત ટાળમટોળ માં પરિવર્તિત થઈ જાય છે. તેનાથી તેમના હાથમાંથી દરેક અવસર નીકળી જાય છે. કામને પાછળ ઠેલવાના કારણે, ઘણીવાર અંતિમ સમયે પૂરતો સમય જ બચતો નથી. આનાથી માત્ર કામની ગુણવત્તા પર જ નહીં, પરંતુ તે તણાવ (Stress) અને નિષ્ફળતા (Failure) નું પણ કારણ બને છે.
2. ખોટા લોકો પર ભરોસો કરવો
આચાર્ય ચાણક્ય અનુસાર, જો કોઈ વ્યક્તિની સૌથી મોટી ભૂલ હોય તો તે છે લાગણીઓમાં (Emotions) વહીને ખોટા વ્યક્તિ પર વિશ્વાસ કરવો.
ભૂલ શું છે? એક બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ પણ સામેવાળાની મીઠી વાતો, ખોટા વખાણ અથવા ખુશામત (Flattery) નો શિકાર બની જાય છે અને તેના પર આંખ બંધ કરીને ભરોસો કરવા લાગે છે. પોતાની બુદ્ધિમત્તા હોવા છતાં, તે લાગણીઓના જાળમાં ફસાઈ જાય છે.
પરિણામ: આ જ અતિ-વિશ્વાસ આગળ જતાં છેતરપિંડી, મોટું નુકસાન અને અપમાનનું કારણ બને છે. ચાણક્ય કહે છે કે ખોટા વ્યક્તિ પર વિશ્વાસ કરવો એ “પોતાના જ પગ પર કુહાડી મારવા” જેવું છે.
શીખ: કોઈના પર પણ ભરોસો કરતાં પહેલાં, તેના સ્વભાવ, ચારિત્ર્ય (Character) અને પાછલા વ્યવહારને સારી રીતે જાણી લેવો જોઈએ.
3. લાગણીઓમાં વહી જઈને તરત નિર્ણય લેવો
આચાર્ય ચાણક્ય માને છે કે ગુસ્સો, અતિશય પ્રેમ, લાલચ (Greed) અને ઊંડું દુઃખ જેવી તીવ્ર લાગણીઓ વ્યક્તિની વિચારવાની અને સમજવાની ક્ષમતા (Ability to reason) ને નષ્ટ કરી દે છે.
ભૂલ શું છે? બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ પણ ઘણીવાર પોતાની તીવ્ર લાગણીઓમાં (Emotions) વહીને ખોટા અથવા ઉતાવળમાં નિર્ણયો લે છે. તેમને લાગે છે કે તેમની લાગણીઓ જ સાચું માર્ગદર્શન આપી રહી છે.
પરિણામ: ચાણક્ય અનુસાર, તમારી લાગણીઓ અસ્થાયી (Temporary) હોય છે. લાગણીઓમાં વહીને લેવાયેલો નિર્ણય ભવિષ્યમાં ખૂબ જ ખરાબ અસર કરી શકે છે, જેનાથી પસ્તાવો થાય છે.
સુધારો: કોઈપણ મહત્ત્વપૂર્ણ નિર્ણય લેતા પહેલાં, તમારા મન અને હૃદયને શાંત કરવું જરૂરી છે. લાગણીઓના તોફાનને શાંત થવા દો, ત્યારબાદ જ તર્ક (Logic) અને વિવેકથી નિર્ણય લો.
4. પોતાની ખામીઓ છુપાવવી અથવા તેનો અસ્વીકાર કરવો
ચાણક્ય નીતિ અનુસાર, એક બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિની આ સૌથી મોટી ભૂલ હોય છે કે તે પોતાની નબળાઈઓ (Weaknesses) ને સ્વીકારવા માંગતો નથી.
ભૂલ શું છે? બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિને એવું લાગે છે કે અન્ય લોકો સામે પોતાની ખામી રજૂ કરવી એ નબળાઈની નિશાની છે અથવા તેનાથી તેની પ્રતિષ્ઠા (Reputation) ઓછી થઈ જશે. તેથી તે પોતાની ખામીઓને છુપાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.
પરિણામ: આચાર્ય ચાણક્ય અનુસાર, પોતાની ખામીઓને છુપાવવી એ તેને સ્વીકારવા કરતાં વધારે ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે. જે વ્યક્તિ પોતાની નબળાઈને ઓળખે છે, ફક્ત તે જ તેને સુધારવાની દિશામાં પગલાં લઈ શકે છે.
શીખ: જે વ્યક્તિ પોતાની ક્ષમતા (Potential) નો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરી શકતો નથી અને આગળ વધી શકતો નથી, તેનું મુખ્ય કારણ એ છે કે તે પોતાની ખામીઓ છુપાવતો રહે છે. બુદ્ધિમત્તા એમાં જ છે કે પોતાની ખામીઓને ઓળખો અને તેને સુધારવાનો પ્રયાસ કરો.
આ નીતિઓનું પાલન કરીને, એક બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ પણ જીવનમાં આવનારી નિષ્ફળતા અને વિનાશના કારણોને સમયસર ઓળખીને તેનાથી બચી શકે છે.
