૧૨ કે ૧૩ વર્ષની ઉંમરે કરેલી ચોરી ગાંધીજીના જીવનનો કેવો વળાંક બની?
૨ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫ ના રોજ રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીની ૧૫૬મી જન્મજયંતિ છે. સત્ય અને અહિંસાના જે ઉપદેશો ગાંધીજીએ સમગ્ર વિશ્વને આપ્યા, તે પેઢી દર પેઢી માટે પ્રેરણા સ્ત્રોત બન્યા છે. તેમનું જીવન જાહેરમાં સત્યનો પ્રયોગ હતું. જોકે, મોટાભાગના લોકો કદાચ એ વાતથી અજાણ હશે કે આ મહાન આત્મા, જેમણે વિશ્વને સત્યનો માર્ગ બતાવ્યો, તેમણે પોતાના બાળપણમાં બે વખત ચોરી કરી હતી.
પોતાના જીવનને ખુલ્લી કિતાબની જેમ જીવનાર ગાંધીજીએ પોતાની આ ભૂલોનો ઉલ્લેખ તેમની આત્મકથા ‘સત્યના પ્રયોગો’ માં સ્પષ્ટપણે કર્યો છે. આ ચોરીના કૃત્યો તેમના જીવનમાં પરિવર્તનનો એક વળાંક સાબિત થયા હતા.
ગાંધીજીની પ્રથમ ચોરી: ૧૨ કે ૧૩ વર્ષની ઉંમરે
ગાંધીજીએ પોતાના બાળપણની ભૂલોનો સ્વીકાર કરતા લખ્યું છે કે, તેમણે પહેલી નાની ચોરી આશરે ૧૨ કે ૧૩ વર્ષની ઉંમરે કરી હતી.
- ચોરીનો પ્રકાર: આ એક નાની ચોરી હતી, જેમાં તેમણે થોડા તાંબાના સિક્કા ચોર્યા હતા.
- અસર: ગાંધીજીને આ નાની ચોરીનો અપરાધભાવ એટલો ઊંડો હતો કે તે તેમના હૃદય પર ગંભીર અસર છોડી ગયો.
- સબક: આ નાની ભૂલે તેમને સમજાવ્યું કે કોઈપણ ખોટું કામ વ્યક્તિને અંદરથી તોડી નાખે છે, પછી ભલે તે ગમે તેટલું નાનું કે ગૌણ હોય. આ અનુભવે તેમના જીવનમાં સત્ય અને ન્યાયના માર્ગ તરફનો પાયો નાખ્યો.
બીજી ચોરી: ૧૫ વર્ષની ઉંમરે સોનાની ચોરી
ગાંધીજીએ બીજી ચોરી આશરે ૧૫ વર્ષની ઉંમરે કરી હતી, જે પ્રથમ ચોરી કરતાં વધુ ગંભીર હતી. આ ચોરીના મૂળમાં તેમના મોટા ભાઈનું ૨૫ રૂપિયાનું દેવું હતું.
- ચોરીનો હેતુ: પોતાના મોટા ભાઈનું દેવું ચૂકવવા માટે, ગાંધીજીએ તેમના ભાઈના સોનાના બંગડીમાંથી થોડું સોનું કાપીને ચોરી લેવાનું નક્કી કર્યું.
- કૃત્ય: તેમણે બંગડીમાંથી સોનું કાપીને તેને વેચી દીધું અને દેવું ચૂકવ્યું.
- પરિણામ: જોકે દેવું ચૂકવાઈ ગયું, ચોરીના આ કૃત્યથી ગાંધીજીને સખત બેચેની થઈ. ચોરી કર્યા બાદ તેમને સમજાયું કે તેમના મનની શાંતિ જતી રહી છે અને અપરાધ ભાવે તેમને ઘેરી લીધા છે.
પિતા સમક્ષ ભૂલની કબૂલાત: જીવનનો સૌથી મોટો પાઠ
ચોરી કર્યા બાદ ગાંધીજીનું હૃદય બેચેન થવા લાગ્યું. તેમને તેમના પિતાના મૃત્યુનો ડર નહોતો, પરંતુ તેમના પિતાના દુઃખનો ડર હતો. આખરે, તેમણે પોતાની ભૂલ સ્વીકારવાનો એક સુંદર અને સત્યનો માર્ગ અપનાવ્યો.
- કબૂલાતની પદ્ધતિ: ગાંધીજીએ સીધું મોઢે કહેવાને બદલે, તેમના પિતાને એક પત્ર લખીને પોતાની ભૂલની કબૂલાત કરી. આ પત્રમાં તેમણે પોતાનો અપરાધ સ્વીકાર્યો અને ભવિષ્યમાં ક્યારેય આવું ન કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી.
- પિતાની પ્રતિક્રિયા: ગાંધીજીના પિતા તે સમયે બીમાર હતા. જ્યારે તેમણે પત્ર વાંચ્યો, ત્યારે તેમની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા. તેમણે એક પણ શબ્દ બોલ્યા નહીં, ગાંધીજીને કોઈ ઠપકો આપ્યો નહીં કે કોઈ સજા પણ કરી નહીં. તેમણે શાંતિથી એ પત્ર ફાડી નાખ્યો.
ગાંધીજીએ નોંધ્યું છે કે, તેમના પિતાની આ મૌન પ્રતિક્રિયા અને આંસુઓએ તેમના હૃદયને હલાવી દીધું. તેમને સમજાયું કે આ જ અહિંસાનો પાઠ હતો. તેમના પિતાના મૌન સ્વીકાર અને પ્રેમથી ગાંધીજીના મનમાંથી અપરાધભાવ દૂર થયો અને તે જ ક્ષણથી તેમણે જીવનભર સત્યના માર્ગે ચાલવાની અને અહિંસાની શક્તિમાં વિશ્વાસ રાખવાની પ્રેરણા મેળવી. આ નાનકડી ચોરી અને તેની નિખાલસ કબૂલાત તેમના ભાવિ જીવનની ફિલોસોફીનો પાયો બની.
