Sawan 2025: મહાદેવને બેલપત્ર શા માટે પ્રિય છે?

Sawan 2025: શિવજી સાથે બેલપત્રની પૌરાણિક કથા

Sawan 2025: જ્યારે ભક્તો ભગવાન શિવને ત્રિપત્ર (ત્રણ પાંદડાવાળી બેલપત્ર) અર્પણ કરે છે, ત્યારે તેઓ પોતાની અંદરની શક્તિઓને સંતુલિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ અર્પણ ફક્ત પાન અર્પણ કરવાની ક્રિયા નથી. આ દ્વારા, ભક્તો મહાદેવને પોતાનું શરીર, મન અને આત્મા સમર્પિત કરે છે

Sawan 2025: હિન્દુ પૂજા પદ્ધતિમાં દરેક વસ્તુનો એક ગહરાં આધ્યાત્મિક અર્થ હોય છે. આવું જ એક પવિત્ર પ્રતીક છે બેલપત્ર, જેને ભગવાન શિવનો ખૂબ જ પ્રિય માનવામાં આવે છે. મંદિરની પૂજા હોય કે ઘરમાં અર્ઘ્ય, બેલપત્રનો ઉપયોગ શિવલિંગ પર કરવો શ્રદ્ધાનું એક ઊંડું પ્રતીક છે. શ્રાવણ માસ (Sawan 2025) અને શિવરાત્રિ જેવા પર્વો પર આ અર્પણ ખાસ મહત્વ ધરાવે છે.

પૌરાણિક મહત્વ

શિવ પુરાણ, સ્કંદ પુરાણ અને પદ્મ પુરાણમાં બેલપત્રનું વિશેષ ઉલ્લેખ છે. એક કથા અનુસાર, માતા પાર્વતીના પસીનાથી આ બેલ વૃક્ષ પ્રગટ્યું હતું અને માતા પર્વતી પોતે તેની દરેક શાખા, મૂળ, પાન અને ફળમાં વસે છે. આ કારણે બેલપત્રને શિવ પૂજનમાં સર્વોચ્ચ માન આપવામાં આવે છે, જેમ કે દેવીએ પોતાની શક્તિ શિવલિંગ પર અર્પિત કરી હોય.

બીજી કથા
એક અન્ય કથા અનુસાર, એક જંગલમાં રહેતા ભક્ત જેને પૂજા પદ્ધતિઓનું જ્ઞાન નહોતું, તેણે પ્રેમથી બેલપાન લેતા શિવલિંગ પર અર્પિત કર્યું હતું. તેની સચ્ચી ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈ ભગવાન શિવે તેને મોક્ષ આપ્યો. આ કથા આદર્શ આપે છે કે મહાદેવ વિધિ કે પદ્ધતિ નહિ, પણ હૃદયની ભાવનાને સ્વીકારતા છે.

બેલપત્રનું પ્રતીકાત્મક અર્થ – ત્રિપત્રમાં સમાયેલું શિવતત્વ

સામાન્ય રીતે પૂજામાં જે બેલપત્ર ચઢાવાય છે તેમાં ત્રણ પાંદડાં હોય છે. આ ત્રિપત્ર ગહન આધ્યાત્મિક અર્થ ધરાવે છે –

• ભગવાન શિવની ત્રણ આંખો – સૂર્ય, ચંદ્ર અને અગ્નિ

• ત્રણ ગુણ – સત્વ (શુદ્ધતા), રજ (ક્રિયા), તમ (નિષ્ક્રિયતા)

• “ૐ” ના ત્રણ અક્ષરો – સર્જન, પાલન અને સંહારની ધ્વનિ

જ્યારે ભક્ત ભગવાન શિવને ત્રિપત્ર (ત્રણ પાંદડાવાળો બેલપત્ર) અર્પણ કરે છે, ત્યારે તે પોતાના અંદરના શક્તીઓને સંતુલિત કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આ અર્પણ માત્ર એક પાંદડું ચઢાવવાની ક્રિયા નથી, પરંતુ તેની માધ્યમથી ભક્ત પોતાનું તન, મન અને આત્માને મહાદેવને સમર્પિત કરે છે.

આ માન્યતા પણ છે કે બેલપત્ર અર્પિત કરવા થી સૌથી ભારે પાપો પણ ક્ષમા થઈ શકે છે. શિવ પુરાણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે –

“બિલ્વપત્રં પ્રાયચ્છામી ત્રિપત્રં શુદ્ધમુત્તમમ્।
શંભોઃ પ્રીતિકરં દેવી બિલ્વપત્રમુપાસ્મહે॥”

અર્થ: હું આ પવિત્ર બેલપત્ર ભગવાન શિવને અર્પણ કરું છું, જે તેમને મહાન આનંદ અને પ્રસન્નતા આપે છે.

આ સરળ અર્પણ-શબ્દ માત્ર શબ્દો નથી, પણ ભક્તિ અને સમર્પણની સુગંધ લઈને ભગવાનના પગલાંમાં અર્પિત એક ભાવસભર ફૂલ સમાન છે.

આયુર્વેદિક અને વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણથી પણ વિશેષ

આધ્યાત્મિક મહત્વ સિવાય, બેલપત્રનું સ્થાન આયુર્વેદમાં પણ ઊંચું છે. તેમાં કુદરતી રોગનાશક, શરીરને ઠંડક પહોંચાડનાર અને પાચન શક્તિને વધારનાર ગુણ હોય છે. પ્રાચીન ઋષિ-મુનિઓ જંગલમાં રહેતાં વખતે આ વૃક્ષનો ઉપયોગ આયુષ્ય વધારવા અને રોગોથી બચવા માટે કરતા હતા.

શિવજી પોતે યોગીઓના ઈશ્વર માનવામાં આવે છે—શરીરથી વિરક્ત, પરંતુ પરમ ચેતના સાથે જોડાયેલા. બેલપત્ર તેમના તપસ્વી સ્વભાવને સંતુલિત કરવાનું કાર્ય કરે છે. માનવામાં આવે છે કે આ પાન શિવની અગ્નિમયી ઊર્જાને શાંત કરવાનું કામ પણ કરે છે.