ભારતીય ચૂંટણી પંચ (ECI) ગુરુવારે રાષ્ટ્રપતિ પદના કાર્યક્રમની જાહેરાત કરવા જઈ રહ્યું છે. અધિકારીઓ બપોરે 3 વાગ્યે પ્રેસ કોન્ફરન્સ કરશે તેવું જાણવા મળે છે. ખાસ વાત એ છે કે વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદનો કાર્યકાળ 25 જુલાઈએ પૂરો થશે. તે જ સમયે, ભારતીય બંધારણના અનુચ્છેદ 62 મુજબ, વર્તમાન કાર્યકાળના અંત પહેલા આગામી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી જરૂરી છે. હવે આ સમગ્ર પ્રક્રિયાને વિગતવાર સમજીએ…
રાષ્ટ્રપતિ કેવી રીતે ચૂંટાય છે?
ભારતમાં, રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી ઈલેક્ટોરલ કોલેજ સિસ્ટમ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં સાંસદો અને ધારાસભ્યો મતદાન કરે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા ચૂંટણી પંચની દેખરેખ હેઠળ થાય છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે ઈલેક્ટોરલ કોલેજ શું છે? તેમાં ઉપલા અને નીચલા ગૃહોના ચૂંટાયેલા સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે. ઉપરાંત, તેમાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની વિધાનસભાના ચૂંટાયેલા સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે.
આંકડાઓની વાત કરીએ તો આ ચૂંટણીમાં 4 હજાર 896 મતદારો હશે. જેમાં તમામ રાજ્યોના 543 લોકસભા અને 233 રાજ્યસભા સાંસદો, 4 હજાર 120 ધારાસભ્યો સામેલ છે.
એક મતની કિંમત ‘એક’ નથી
સાંસદો અને ધારાસભ્યો દ્વારા પડેલા મતોનું મૂલ્ય એક કરતા વધુ છે. એક તરફ લોકસભા અને રાજ્યસભાના સાંસદોના વોટનું મૂલ્ય 708 છે. તે જ સમયે, ધારાસભ્યના મતનું મૂલ્ય રાજ્યોમાં વસ્તી ગણતરી જેવી બાબતો પર નિર્ભર કરે છે.
ધારાસભ્યના મતની ગણતરી કરવા માટે, રાજ્યની વસ્તીને વિધાનસભામાં ધારાસભ્યોની સંખ્યા દ્વારા વિભાજિત કરવામાં આવે છે. આ પરિણામને આગળ 1000 હજાર વડે વિભાજિત કરવામાં આવે છે. જો આપણે રાજ્યો મુજબ જોઈએ તો, ઉત્તર પ્રદેશના ધારાસભ્યના મતનું મૂલ્ય સૌથી વધુ 208 છે. જ્યારે અરુણાચલ પ્રદેશમાં આ આંકડો 8 છે.
એકવાર કુલ આંકડાઓ જુઓ
આ સંદર્ભમાં રાજ્યસભા અને લોકસભાના સાંસદોના મતોનું મૂલ્ય 5 લાખ 59 હજાર 408 છે. જ્યારે ધારાસભ્યોના કિસ્સામાં આ સંખ્યા 5 લાખ 49 હજાર 495 છે. આવી સ્થિતિમાં ઈલેક્ટોરલ કોલેજનો આંકડો 10 લાખ 98 હજાર 903 પર પહોંચે છે.
વિજય કેવી રીતે થાય છે?
અહીં ઉમેદવાર માત્ર બહુમતીના આધારે જીતતો નથી, પરંતુ તેને મતોનો ચોક્કસ ક્વોટા મેળવવાનો હોય છે. મતગણતરી દરમિયાન, કમિશન તમામ ચૂંટણી કોલેજો વતી પેપર બેલેટ દ્વારા પડેલા તમામ માન્ય મતોની ગણતરી કરે છે. ઉમેદવારે કુલ પડેલા મતના 50 ટકા અને એક વધારાનો મત મેળવવો પડશે.
ગણતરી કેવી રીતે અલગ છે?
સામાન્ય ચૂંટણીમાં મતદારો એક પક્ષના ઉમેદવારને મત આપે છે. જ્યારે ઈલેક્ટોરલ કોલેજમાં મતદારો બેલેટ પેપર પર પસંદગીના ક્રમમાં ઉમેદવારોના નામ લખે છે.
