વર્ષોથી દર્શકોને હસાવનાર હિન્દી ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રી એવા તબક્કામાંથી પસાર થઈ રહી છે જે તેણે પહેલાં ક્યારેય જોઈ નથી. આ એક એવું સંકટ છે, જેણે સમગ્ર બોલિવૂડને હચમચાવી નાખ્યું છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ની રિસર્ચ ટીમે આ અંગે એક અભ્યાસ કર્યો છે. મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર સૌમ્ય કાંતિ ઘોષે આ મુદ્દે કેટલાક કારણો અને સૂચનોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. બોલિવૂડ ઈન્ડસ્ટ્રીને ભારતના વિચારોની ‘સોફ્ટ પાવર’ માનવામાં આવે છે.
શુક્રવારના બ્લોકબસ્ટર બોલિવૂડ રીલીઝના દિવસોની યાદ અપાવે છે: શું આપણે નવા ભારતના દર્શકોમાં વર્તણૂકમાં ફેરફાર જોઈ રહ્યા છીએ? નામના અહેવાલમાં, આવા 4 મુદ્દાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જેના કારણે હિન્દી મૂવી ઇન્ડસ્ટ્રી હાલમાં સંઘર્ષ કરી રહી છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે રોગચાળા પછી હિન્દી ફિલ્મોમાં કન્ટેન્ટ બેધારી તલવાર જેવું લાગે છે જે કમાણીને અસર કરી રહ્યું છે. કોવિડ-19 એ કામ કર્યું જે બે વિશ્વયુદ્ધો કરી શક્યા નહોતા. તેણે સિનેમા બંધ કરી દીધું. રોગચાળા પહેલા, હિન્દી ભાષામાં 70-80 ફિલ્મો દર વર્ષે રિલીઝ થતી હતી અને 3000-5000 કરોડની કમાણી કરતી હતી. પરંતુ જાન્યુઆરી 2021 થી ઓગસ્ટ 2022 સુધીમાં, હિન્દી ભાષામાં 61 ફિલ્મો રિલીઝ થઈ છે (મૂળ + દક્ષિણ / અંગ્રેજીથી હિન્દી ડબ કરેલી મૂવીઝ). તેમની પાસેથી કુલ કમાણી 3200 કરોડ રૂપિયા હતી. આ કલેક્શનનો 48% ડબ કરેલી ફિલ્મોમાંથી આવ્યો છે. અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, “મૂળ હિન્દી ફિલ્મોની સ્થિતિ અસંતોષકારક છે.” જાન્યુઆરી 2021 થી 43 હિન્દી ફિલ્મોનું સરેરાશ રેટિંગ 5.9 છે. જ્યારે હિન્દીમાં ડબ થયેલી 18 ફિલ્મોનું રેટિંગ 7.3 છે.
સંશોધનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘કન્ટેન્ટની અસરને માપવા માટે મૂવીનું રેટિંગ એ એક મહત્વપૂર્ણ સાધન છે અને સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે બધી સારી ફિલ્મોને સારું રેટિંગ અને સારું કલેક્શન મળશે’. SBI રિસર્ચએ સંકેત આપ્યો છે કે IMDB રેટિંગમાં વધારાનો પોઈન્ટ પણ 17 કરોડનું બોક્સ ઓફિસ કલેક્શન આપશે. સંશોધનમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે સિંગલ સ્ક્રીન થિયેટરોમાં ઘટાડો અને તે જ સમયે મલ્ટિપ્લેક્સની સંખ્યામાં વધારો થવાને કારણે હિન્દી ફિલ્મ ઉદ્યોગ પણ સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યો છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, “મલ્ટિપ્લેક્સમાં ટિકિટ સિંગલ સ્ક્રીન થિયેટરોની સરખામણીએ ત્રણથી ચાર ગણી છે. ટિકિટ પણ મોંઘી છે કારણ કે તે વધુ મનોરંજન કર આકર્ષિત કરે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, સિંગલ સ્ક્રીન થિયેટરોમાંથી 62 ટકા તે દક્ષિણ ભારતમાં છે, જ્યારે ઉત્તર ભારતમાં તે છે. 16 ટકા છે અને પશ્ચિમ ભારતમાં તેમની સંખ્યા 10 ટકા છે.
આ ઉપરાંત, વિવિધ રાજ્યોમાં વસ્તી વિષયક પ્રોફાઇલ પણ અસર કરી રહી છે કારણ કે ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સે એક્શન, હોરર, ડ્રામા, થ્રિલર અને કોમેડી જેવી વિવિધ પ્રકારની મૂવીઝ લાવવાનું શરૂ કર્યું છે. યુવાનો હવે મોટાભાગે ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર છે અને તેમની પસંદગીની ફિલ્મો જુએ છે. દક્ષિણ ભારતમાં વૃદ્ધ લોકોની સંખ્યા ઉત્તર ભારત કરતાં વધુ છે અને તેઓ OTT પર નહીં પણ મોટા પડદા પર મૂવી જોવાનું પસંદ કરે છે.
OTTની વધતી જતી લોકપ્રિયતાએ પણ બોલિવૂડ ઈન્ડસ્ટ્રી માટે સમસ્યા ઊભી કરી છે. OTTનો હિસ્સો 7-9 ટકાની વચ્ચે છે અને તે સતત વધી રહ્યો છે. હાલમાં, વિવિધ ભાષાઓમાં આવા 40 ખેલાડીઓ છે, જેઓ મૂળ મીડિયા સામગ્રી પ્રદાન કરી રહ્યા છે. અહેવાલો અનુસાર, ભારતમાં 450 મિલિયન OTT સબ્સ્ક્રાઇબર્સ છે અને 2023 સુધીમાં આ વધીને 500 મિલિયન થઈ જશે. એવું માનવામાં આવે છે કે સિનેમા પ્રેમીઓ અને નફો OTT તરફ વળશે કારણ કે લગભગ 50 ટકા લોકો મહિનામાં 5 કલાકમાં OTTનો ઉપયોગ કરે છે.
