સંગીતથી મૂડ સુધરે છે, સાથે જ ઊંઘ ન આવવાની સમસ્યા પણ દૂર થાય છે, જાણો ઊંઘ માટેનું ‘રાગ કનેક્શન’
સંગીત સાંભળવાથી લોકોનો તણાવ ઓછો થઈ જાય છે અને તેમને સારું મહેસૂસ થવા લાગે છે. અનેક સંશોધનોમાં સંગીતને સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક માનવામાં આવ્યું છે. ખાસ કરીને જ્યારે તણાવ હોય ત્યારે સંગીત સાંભળવામાં આવે તો લોકોનો તણાવ ઓછો થઈ શકે છે અને તેમનો મૂડ સારો થઈ શકે છે. સંગીત આપણા માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પર ઊંડો પ્રભાવ પાડે છે. આ માત્ર મૂડમાં સુધારો નથી કરતું, પરંતુ ઊંઘની ગુણવત્તા (ક્વોલિટી) પણ સુધારે છે. દોડધામ ભરી જિંદગીમાં ઊંઘ ન આવવાની સમસ્યા લાખો લોકોને પરેશાન કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, સારી ઊંઘ લેવા માટે લોકો સંગીતનો સહારો લઈ શકે છે.
સંગીત અને ઊંઘ વચ્ચેનું જોડાણ
સ્લીપ ફાઉન્ડેશનના રિપોર્ટ મુજબ, સૂતા પહેલા હળવું અને શાંતિ આપનારું સંગીત સાંભળવું ઊંઘ લાવવામાં મદદ કરે છે અને ઊંઘને વધુ ગાઢ બનાવે છે.
- લોરીનું વિજ્ઞાન: ઘણીવાર જોવા મળે છે કે માતા-પિતા બાળકોને સુવડાવવા માટે લોરી ગાય છે અને વિજ્ઞાન પણ આ વાતને સમર્થન આપે છે. ઘણા સંશોધનોમાં જાણવા મળ્યું છે કે શાળાએ જતા બાળકો પણ જ્યારે શાંતિપૂર્ણ સંગીત સાંભળે છે, ત્યારે તેઓ સારી ઊંઘ લે છે.
- મોટા લોકો પર અસર: સંગીતની આ જ અસર મોટા લોકોમાં પણ જોવા મળી છે. એક અભ્યાસ મુજબ, જે લોકો સૂતા પહેલા લગભગ 45 મિનિટ સુધી સંગીત સાંભળે છે, તેઓ પહેલા દિવસથી જ સારી ઊંઘ લેવાનું શરૂ કરી દે છે. આને મ્યુઝિક થેરાપી પણ માની શકાય છે.
- અનિદ્રામાં રાહત: સંગીત એવા લોકો માટે પણ મદદરૂપ સાબિત થયું છે, જેમને અનિદ્રા (Insomnia) જેવી ઊંઘની સમસ્યા હોય છે. એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું કે જે મહિલાઓએ સતત 10 દિવસ સુધી પોતાનું મનપસંદ સંગીત સૂતા પહેલા સાંભળ્યું, તેમાં ઊંઘ આવવાનો સમય પહેલાના 27 થી 69 મિનિટથી ઘટીને માત્ર 6 થી 13 મિનિટ થઈ ગયો. સંગીત માત્ર ઝડપથી ઊંઘ લાવવામાં જ નહીં, પરંતુ સ્લીપ ક્વોલિટી વધારવામાં પણ અસરકારક છે.
શારીરિક અને હોર્મોનલ અસર
સંગીતની અસર માત્ર મગજ સુધી સીમિત નથી રહેતી, તે આખા શરીરની જૈવિક પ્રક્રિયાઓને પ્રભાવિત કરે છે.
- તણાવ ઘટાડવો: જ્યારે આપણે સંગીત સાંભળીએ છીએ, ત્યારે મગજ ધ્વનિને ઇલેક્ટ્રિકલ સિગ્નલોમાં બદલી નાખે છે, જેનાથી શરીરમાં ઘણા હોર્મોનલ ફેરફારો શરૂ થાય છે. સંગીત કોર્ટિસોલ નામના તણાવ હોર્મોનને ઘટાડે છે, જેનાથી તણાવ ઘટે છે અને ઊંઘ આવવામાં સરળતા રહે છે.
- હેપ્પી હોર્મોન: સંગીત ડોપામાઇન નામનું હેપ્પી હોર્મોન પણ રિલીઝ કરે છે, જે સારું મહેસૂસ કરાવે છે.
- નર્વસ સિસ્ટમ પર અસર: સંગીતની અસર આપણી ઓટોનોમિક નર્વસ સિસ્ટમ પર પડે છે, જે શરીરના અનૈચ્છિક કાર્યોને નિયંત્રિત કરે છે. શાંતિપૂર્ણ સંગીત આ સિસ્ટમને શાંત અને સંતુલિત કરે છે, જેનાથી હૃદયના ધબકારા ધીમા થાય છે, બ્લડ પ્રેશર ઘટે છે અને શ્વાસોશ્વાસ સ્થિર થઈ જાય છે. આ તમામ ફેરફારો ઊંઘ માટે સારું વાતાવરણ તૈયાર કરે છે.
બાહ્ય ઘોંઘાટથી રક્ષણ (Sound Shield)
ઘણીવાર ઊંઘની સમસ્યા માત્ર શરીરની અંદરના કારણોથી નહીં, પણ બાહ્ય ઘોંઘાટ અને માનસિક તણાવને કારણે થાય છે.
- ટ્રાફિક, વિમાન કે પડોશીઓના અવાજો ઊંઘની કાર્યક્ષમતા ઘટાડે છે અને લાંબા ગાળે હૃદય રોગો જેવી સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
- આવી સ્થિતિમાં સંગીત **સાઉન્ડ શીલ્ડ (Sound Shield)**ની જેમ કામ કરે છે. તે બાહ્ય ઘોંઘાટને દબાવી દે છે અને મનને બેચેન વિચારોથી દૂર રાખે છે.
