ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને કંઈ થાય તો શું જેડી વેન્સ બનશે રાષ્ટ્રપતિ? શું ભારત જેવી જ અમેરિકાની સિસ્ટમ છે?
અમેરિકાના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેડી વેન્સે તાજેતરમાં એક નિવેદન આપ્યું, જેના પછી આ સવાલ ઊભો થયો છે કે જો રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ કોઈ કારણસર પદ પર ન રહી શકે તો આગામી વડા કોણ હશે? શું અમેરિકામાં પણ ભારત જેવી જ સિસ્ટમ છે?
ટ્રમ્પની તબિયત પર ચર્ચા અને વેન્સનું નિવેદન
અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ હાલમાં તેમની ટેરિફ પોલિસીને કારણે વિશ્વમાં ચર્ચામાં છે. પરંતુ તાજેતરમાં તેમની તબિયતને લઈને પણ ચર્ચાઓ તેજ થઈ ગઈ છે. ટ્રમ્પના હાથ પર એક મોટો વાદળી નિશાન જોવા મળ્યા બાદ એવી અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે કે શું તેમની તબિયત ઠીક છે.
આ દરમિયાન ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેડી વેન્સે એક ઇન્ટરવ્યુમાં કહ્યું કે જો ટ્રમ્પ સાથે કોઈ અણબનાવ થાય છે તો તેઓ રાષ્ટ્રપતિ બનવા અને જવાબદારી સંભાળવા માટે સંપૂર્ણપણે તૈયાર છે. ખુદ ટ્રમ્પ પણ પહેલા વેન્સને પોતાના ઉત્તરાધિકારી ગણાવી ચૂક્યા છે.
અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિ પદ ખાલી થાય તો શું થાય છે?
અમેરિકન બંધારણ અનુસાર, જો રાષ્ટ્રપતિનું નિધન થાય અથવા તેઓ કામ કરવા માટે અસમર્થ બને, તો ઉપરાષ્ટ્રપતિ તરત જ પૂર્ણકાલીન રાષ્ટ્રપતિ બની જાય છે. એટલે કે, તેઓ ફક્ત કાર્યકારી નહીં, પરંતુ આખા કાર્યકાળ સુધી રાષ્ટ્રપતિનું પદ સંભાળે છે.
જો ઉપરાષ્ટ્રપતિ પણ ઉપલબ્ધ ન હોય, તો Line of Succession લાગુ પડે છે. આ ક્રમમાં:
- હાઉસ ઓફ રિપ્રેઝન્ટેટિવ્સના સ્પીકર
- સેનેટના પ્રેસિડેન્ટ પ્રો ટેમ્પોર
- ત્યાર બાદ કેબિનેટના સભ્યો (સૌથી પહેલા વિદેશ મંત્રી)
આ વ્યવસ્થાથી એ સુનિશ્ચિત થાય છે કે અમેરિકામાં સત્તાનું હસ્તાંતરણ તરત અને કોઈ પણ અવરોધ વિના થઈ શકે.
ભારતમાં શું થાય છે?
ભારતમાં રાષ્ટ્રપતિ દેશનું સર્વોચ્ચ બંધારણીય પદ છે. જો રાષ્ટ્રપતિનું પદ ખાલી થાય તો બંધારણની કલમ 65 લાગુ પડે છે. આ હેઠળ ઉપરાષ્ટ્રપતિ કાર્યકારી રાષ્ટ્રપતિ બની જાય છે. જો ઉપરાષ્ટ્રપતિ પણ ઉપલબ્ધ ન હોય તો આ જવાબદારી સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશને મળે છે. પરંતુ આ વ્યવસ્થા અસ્થાયી હોય છે, કારણ કે નવા રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી 6 મહિનાની અંદર કરાવવી જરૂરી છે.
વડાપ્રધાનના કિસ્સામાં પરિસ્થિતિ અલગ છે. જો વડાપ્રધાનનું નિધન થાય તો રાષ્ટ્રપતિ કેબિનેટના કોઈ વરિષ્ઠ મંત્રીને અસ્થાયી રીતે કાર્યકારી વડાપ્રધાન બનાવે છે. ત્યાર બાદ સત્તાધારી પક્ષ અથવા ગઠબંધન નવો નેતા પસંદ કરીને રાષ્ટ્રપતિને તેનું નામ મોકલે છે અને તે જ કાયમી વડાપ્રધાન નિયુક્ત થાય છે.
એટલે કે, સ્પષ્ટ છે કે અમેરિકા અને ભારત, બંને દેશોમાં સત્તાનું હસ્તાંતરણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે અલગ-અલગ બંધારણીય વ્યવસ્થાઓ છે. ફરક માત્ર એટલો છે કે અમેરિકામાં ઉપરાષ્ટ્રપતિ સીધા રાષ્ટ્રપતિ બની જાય છે, જ્યારે ભારતમાં આ માત્ર એક અસ્થાયી વ્યવસ્થા હોય છે.
