કચ્છમાં શિક્ષણનું કથળતું સ્તર: 4000થી વધુ શિક્ષકોની ઘટ, સરકાર અને અધિકારીઓ રામભરોસે
ગુજરાતના સૌથી મોટા જિલ્લા કચ્છમાં પ્રાથમિક શિક્ષણની હાલત અત્યંત દયનીય છે. જિલ્લામાં 4,000થી વધુ શિક્ષકોની ઘટ હોવા છતાં, સરકારી તંત્ર અને અધિકારીઓ આ ગંભીર સમસ્યા પ્રત્યે ઉદાસીનતા દાખવી રહ્યા છે. આ પરિસ્થિતિ એટલી હદે વણસી છે કે જિલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષણાધિકારીને પણ ખબર નથી કે કેટલી શાળાઓમાં એક પણ શિક્ષક નથી. આ અંગે થયેલી તપાસમાં ચોંકાવનારા તથ્યો સામે આવ્યા છે.
આંકડાઓ અને વાસ્તવિકતા
કચ્છ જિલ્લામાં કુલ મહેકમ 9,400 શિક્ષકોનું છે, જેમાંથી હાલમાં 4,700 જગ્યાઓ ખાલી છે, એટલે કે 43% શિક્ષકોની ઘટ છે. સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત તાલુકાઓ સરહદી વિસ્તારના છે. લખપત તાલુકામાં સૌથી વધુ 66% શિક્ષકોની ઘટ છે, જ્યારે અબડાસામાં 61%ની ઘટ છે. બીજી તરફ, ગાંધીધામ જેવા શહેરી વિસ્તારમાં માત્ર 13% શિક્ષકોની ઘટ છે. આ સમસ્યા છેલ્લા 30 વર્ષથી ચાલી રહી હોવાનું સ્થાનિકો જણાવી રહ્યા છે.
વાલીઓની વ્યથા અને આશા
રતડિયા ગામના વાલી હેતલબા વાઘેલાએ પોતાની વ્યથા વ્યક્ત કરતા જણાવ્યું કે, શિક્ષકોની ઘટને કારણે બાળકોનો અભ્યાસ પાછળ પડી રહ્યો છે. તેમણે સવાલ ઉઠાવ્યો કે જો આશાપુરા ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ જેવા સંગઠનો શિક્ષકો પૂરા પાડી શકતા હોય તો સરકાર કેમ નથી પાડી શકતી? જો આ સ્થિતિ ચાલુ રહેશે તો અમારા બાળકો ફક્ત મજૂરી જ કરશે અને ક્યારેય ઉચ્ચ ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી શકશે નહીં.
જિલ્લા બદલીનો પ્રશ્ન અને કાયમી ઉકેલ
આશાપુરા ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટના પ્રમુખ ગજેન્દ્રસિંહ જાડેજાના જણાવ્યા અનુસાર, શિક્ષકોની ઘટનું મુખ્ય કારણ જિલ્લા બદલી છે. નવા ભરતી થયેલા શિક્ષકો થોડા સમય પછી પોતાના વતન જિલ્લામાં બદલી કરાવી લે છે, જેના કારણે કચ્છમાં જગ્યાઓ ખાલી રહે છે. આ સમસ્યાના ઉકેલ માટે સરકારે ‘જ્યાં નિમણૂક ત્યાં જ નિવૃત્તિ’ નો નિયમ લાવ્યો છે. આ નિયમ કેટલો કારગત નીવડશે તે જોવું રહ્યું.
સરકારી પ્રતિક્રિયા અને ભવિષ્યની યોજના
આ મુદ્દે શિક્ષણ મંત્રી પ્રફુલ પાનશેરિયાએ જણાવ્યું કે, કચ્છની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ અને અંતરિયાળ વિસ્તારને ધ્યાનમાં રાખીને સ્પેશિયલ ભરતી જ કાયમી ઉકેલ છે. તેમણે કહ્યું કે, હાલમાં 2500 શિક્ષકોની ભરતીની પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે, અને તેની કામચલાઉ યાદી પણ જાહેર કરવામાં આવી છે. આ ભરતી પૂર્ણ થતાની સાથે જ જિલ્લા ફેરબદલીના પ્રશ્નો પણ ઉકેલાઈ જશે. શિક્ષણ મંત્રીએ એ પણ જણાવ્યું કે, માધ્યમિક શિક્ષણમાં પણ 2,000ના મહેકમ સામે 550થી વધુ શિક્ષકોની ઘટ છે, જેમાં નિમણૂક પછી 220થી વધુ શિક્ષકો હાજર પણ થયા નથી.
સ્થાનિક પડકારો અને માંગ
બન્ની પચ્છમ વિસ્તારના આગેવાન ઉમરભાઈ સમાએ જણાવ્યું કે, તેમના વિસ્તારમાં 126 પ્રાથમિક શાળાઓમાં 350થી વધુ શિક્ષકોની ઘટ છે. શિક્ષકોના અભાવે ઘણી શાળાઓને મર્જ કરી દેવામાં આવે છે, જેના કારણે બાળકોને શિક્ષણ છોડવાની ફરજ પડે છે. તેમણે મૂળ કચ્છના શિક્ષકોની ભરતી કરવાની માંગ કરી, જેઓ કચ્છી ભાષા અને સંસ્કૃતિથી પરિચિત હોય.
આ સમગ્ર પરિસ્થિતિ દર્શાવે છે કે કચ્છનો સૌથી મોટો પ્રશ્ન માત્ર શિક્ષકોની ઘટનો નથી, પરંતુ તેના નિરાકરણ માટે સરકારી તંત્ર અને અધિકારીઓની ઉદાસીનતાનો છે. જો તાત્કાલિક પગલાં નહીં લેવાય તો ભવિષ્યમાં આ સમસ્યા વધુ ગંભીર બનશે.
