PM મોદીના સપનાની યોજના: ગુજરાતમાં કેવી રીતે બદલાઈ કારીગરોની સ્થિતિ?
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના જન્મદિવસ 17 સપ્ટેમ્બર 2023ના રોજ શરૂ થયેલી પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજનાએ બે વર્ષમાં દેશભરમાં પરંપરાગત કારીગરોને સશક્ત બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. આ યોજનાનું ગુજરાતમાં ખાસ કરીને શાનદાર પ્રદર્શન જોવા મળ્યું છે. મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વમાં ગુજરાતે યોજનાને સફળતાપૂર્વક લાગુ કરી અને હજારો કારીગરોને લોન, તાલીમ અને નવા વ્યવસાયિક અવસર પૂરા પાડ્યા છે.
પ્રધાનમંત્રી મોદી અનુસાર, ભારતીય કારીગરોનો હુન્નર માત્ર આર્થિક સાધન જ નહીં પરંતુ આપણી સાંસ્કૃતિક ધરોહર અને આત્મનિર્ભરતાનું પ્રતીક છે. આ જ ઉદ્દેશ્યને ધ્યાનમાં રાખીને યોજના શરૂ કરવામાં આવી, જેથી કારીગરોને નાણાકીય અને તકનીકી રીતે સક્ષમ બનાવી શકાય અને તેમના પરંપરાગત હુન્નરને વૈશ્વિક ઓળખ આપી શકાય.
ગુજરાતમાં યોજનાની અસર
ગુજરાતમાં યોજના હેઠળ અત્યાર સુધીમાં 43,000 થી વધુ કારીગરોને લગભગ 390 કરોડ રૂપિયાની લોન મંજૂર કરવામાં આવી છે. તેમાંથી 32,000 થી વધુ કારીગરોને 290 કરોડ રૂપિયાનું લોન વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. નોંધણી અને ચકાસણી પ્રક્રિયામાં પણ ગુજરાતે ઉત્તમ કામ કર્યું છે. અત્યાર સુધી રાજ્યમાં લગભગ 2.14 લાખ કારીગરોની ત્રિ-સ્તરીય ચકાસણી પૂરી થઈ ચૂકી છે.
કૌશલ્ય વિકાસ અને હેલ્પડેસ્ક
પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજના માત્ર નાણાકીય સહાય સુધી સીમિત નથી, પરંતુ કારીગરોના કૌશલ્ય વિકાસ પર પણ ભાર મૂકે છે. ગુજરાતમાં 1.81 લાખથી વધુ કારીગરોએ તાલીમ સફળતાપૂર્વક પૂરી કરી છે, જેનાથી તેમની કાર્યક્ષમતામાં વધારો થયો છે. કારીગરોની સમસ્યાઓના નિવારણ માટે રાજ્યએ ખાસ હેલ્પડેસ્ક પણ બનાવ્યો છે, જ્યાં અત્યાર સુધીમાં 17,500 થી વધુ ફરિયાદોનું નિવારણ થઈ ચૂક્યું છે.
CSC દ્વારા નોંધણી અને ત્રિ-સ્તરીય ચકાસણી
ગુજરાતમાં યોજના હેઠળ કારીગરોની નોંધણી કોમન સર્વિસ સેન્ટર (CSC) દ્વારા કરવામાં આવી રહી છે. યોજનામાં પારદર્શિતા અને વિશ્વસનીયતા જાળવવા માટે ત્રિ-સ્તરીય ચકાસણી પ્રણાલી લાગુ કરવામાં આવી છે. પહેલા સ્તરે ગ્રામ પંચાયત અથવા શહેરી સંસ્થા, બીજા સ્તરે જિલ્લા અમલીકરણ સમિતિ (DIC), અને ત્રીજા સ્તરે રાજ્ય સ્તરીય સમિતિ દ્વારા ચકાસણી કરવામાં આવે છે.
18 પરંપરાગત વ્યવસાયોને નવી ઓળખ
યોજના હેઠળ 18 પરંપરાગત વ્યવસાયોને સામેલ કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં કુંભાર, દરજી, લુહાર, ધોબી, મોચી, સુથાર, રાજમિસ્ત્રી, સોની, તાળા બનાવનારા, ટોપલી અને સાવરણી બનાવનારા, શિલ્પકાર અને હોડી બનાવનારા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ યોજના આ વ્યવસાયોને નવી ઓળખ અને આર્થિક સશક્તિકરણની સાથે તેમની કળા અને સંસ્કૃતિને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે.
ગુજરાતની સફળતાએ પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજનાને એક મોડેલ રાજ્ય બનાવવામાં મહત્વનું યોગદાન આપ્યું છે અને દેશભરના કારીગરો માટે આત્મનિર્ભર બનવાનો રસ્તો સરળ બનાવ્યો છે.
