Child labor complaint process : બાળમજૂરી સામે અવાજ ઉઠાવો: જાણો કયા વિભાગને જાણ કરવી
Child labor complaint process: ભારતમાં બાળમજૂરી આજના સમાજ માટે એક ગંભીર કલંકરૂપ સમસ્યા છે. જ્યારે બાળકોના હાથમાં રમકડાં અને પુસ્તક હોવા જોઈએ, ત્યારે કામના સાધનો અને જવાબદારી આપવી, એ માનવતા વિરુદ્ધ છે. આવી પરિસ્થિતિમાંથી બાળકોને બહાર લાવવા માટે સરકાર અને કાયદા બંને સક્રિય છે— સૌથી મોટી ભૂમિકા છે સમાજની, એટલે તમારી.
શું છે બાળમજૂરી?
જ્યારે કોઈ બાળકની ઉંમર 14 વર્ષથી ઓછી હોય અને તે કામ માટે મજબૂર હોય—સૂત્રો કે લઘુ ઉદ્યોગોમાં, હોટેલમાં, ઘરમાં કે અન્ય કોઈ કામમાં—એને બાળમજૂરી કહેવામાં આવે છે. આ માત્ર કાયદાની ભંગના દરજ્જાની વાત નથી, એ બાળકના ભવિષ્ય સાથે કરવામાં આવતી બેદરકારી છે.
બાળકોથી કામ કરાવવું શા માટે ગુનો છે?
ન્યાય અને કિશોર સુરક્ષા વિભાગનાં ભૂતપૂર્વ ચેરમેન પિયુષભાઈ શાહ મુજબ, “બાળકો પાસે મજૂરી કરાવવી કાયદાકીય રીતે નહીં પણ માનવીય રીતે પણ અગ્રહણિય છે. એ બાળનો સર્વાંગી વિકાસ અટકાવી દે છે.” તેઓએ જોર આપીને કહ્યું કે દરેક નાગરિકે જવાબદારી સમજી બાળમજૂરી સામે અવાજ ઉઠાવવો જોઈએ.
ક્યાં કરવી જોઈએ ફરિયાદ?
જો તમે ક્યાંક બાળમજૂરી જોઈ હોય, તો તમે નીચેના સ્થળે ફરિયાદ કરી શકો છો:
બાળ સુરક્ષા અધિકારી (Child Welfare Officer) – દરેક જિલ્લામાં અસ્તિત્વ ધરાવતી આ કચેરીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ બાળ અધિકાર અને રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે.
શ્રમ અને રોજગાર કચેરી – આ વિભાગની જવાબદારી છે કે તેઓ બાળકોથી થતી મજૂરીના કેસ તપાસી પગલાં લે અને બાળકોને બચાવે.
ચાઇલ્ડ હેલ્પલાઇન 1098 – દેશભરમાં કાર્યરત આ ટોલ ફ્રી નંબર પર તમે ગોપનીય રીતે ફરિયાદ કરી શકો છો.
પોલીસ સ્ટેશન – નજીકના પોલીસ સ્ટેશનમાં પણ ફરિયાદ નોંધાવી શકાય છે, ખાસ કરીને જો બાળકનું શોષણ થઈ રહ્યું હોય.
શું પગલાં લેવાય છે?
જ્યાં બાળકોથી મજૂરી લેવાતી હોય ત્યાં સરકારી અધિકારીઓ રેડ પાડી તેમને મુક્ત કરે છે. બાળકને આગળ શિક્ષણ અને પુનર્વાસના સાધન ઉપલબ્ધ થાય એ માટે પણ કામગીરી થાય છે. આવા ગુનાઓ માટે દોષિત વ્યક્તિને દંડ અને જેલની સજા બંને થઈ શકે છે.
એક બાળકનું ભવિષ્ય તેની ભણતર અને ખુશહાલ બાળપણ પર આધારિત હોય છે. જો આપના આસપાસ કોઈ બાળક ભોગ બનતો હોય, તો ફરિયાદ કરો, અવાજ ઉઠાવો અને સાચી રીતે બાળકનું બાળપણ બચાવો.
“જ્યારે આપણે એક બાળકને કામથી બચાવીશું, ત્યારે એનું ભવિષ્ય નહીં પણ સમગ્ર સમાજ જીતી જશે.”
