Indian Grey Wolf conservation: ભારતીય વરુના સંરક્ષણમાં ગુજરાતની ભુમિકા
Indian Grey Wolf conservation: ભારતના નૈસર્ગિક વારસાના રક્ષણ માટે સતત પ્રયત્નો થઈ રહ્યા છે. આ દિશામાં ગુજરાત રાજ્યે વધુ એક સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે. જૂનાગઢ સ્થિત ઐતિહાસિક સક્કરબાગ પ્રાણી સંગ્રહાલય (Sakkarbaug Zoological Park) આજે લુપ્તપ્રાય ‘ઇન્ડિયન ગ્રે વુલ્ફ’ (Indian Grey Wolf – Canis lupus pallipes)ના સંરક્ષણમાં દેશ માટે આદર્શ બન્યું છે.
કેટલી ગંભીર છે ભારતીય વરુની સ્થિતિ?
ભારતના રાજસ્થાન, ગુજરાત, કર્ણાટક, મહારાષ્ટ્ર, મધ્યપ્રદેશ અને આંધ્રપ્રદેશમાં જોવા મળતા ભારતીય વરુની વસતિ હાલ ચિંતાજનક સપાટીએ પહોંચી છે. વધતી માનવીય પ્રવૃત્તિઓના કારણે તેમના વસવાટના પ્રદેશો નાશ પામતાં જઈ રહ્યા છે. પરિણામે, તેઓ વન્યજીવ સંરક્ષણ અધિનિયમ, 1972ના અનુસૂચિ-1માં આવરી લેવામાં આવ્યા છે અને સંપૂર્ણ સુરક્ષા આપવામાં આવી છે.
સાત વર્ષમાં 173 વરુ બચ્ચાં – એક ઉત્સાહજનક સિદ્ધિ
વિગતવાર આંકડાઓ મુજબ, સક્કરબાગ ઝૂએ વર્ષ 2019થી 2025 દરમિયાન નીચે મુજબ કુલ 173 બચ્ચાંનો જન્મ કરાવ્યો:
2019-20: 14
2020-21: 7
2021-22: 31
2022-23: 33
2023-24: 40
2024-25: 48
આ આંકડાઓ માત્ર આંકડાકીય સફળતા નથી, પરંતુ ભારતના લુપ્તપ્રાય માંસાહારીના પુનરુત્પાદન માટે નોંધપાત્ર ઝંપલાવ છે.
વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ અને આધુનિક સુવિધાઓનું સંયોજન
સક્કરબાગ ઝૂમાં ભારતીય વરુના પોષણ, આરોગ્ય, મેટિંગ, ગર્ભાવસ્થા અને વાવની દેખરેખ માટે વૈજ્ઞાનિક અને વ્યાપક આયોજન કરવામાં આવે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે અહીં પ્રજનન માટે પિયું અને પુત્રી જોડીનો પણ ઉપયોગ થયો છે, જેમણે સાથે મળીને 10 બચ્ચાં આપ્યા હતા.
ખોરાક અને આરોગ્ય વ્યવસ્થા – પ્રત્યેક પદાર્થની ચુસ્ત દેખરેખ
વરુઓને ઉચ્ચ ગુણવત્તાનો ખોરાક અને જરૂર પડે ત્યારે પોષકતત્ત્વોના પૂરક અપાય છે. પાણી અને ખોરાકની ગુણવત્તા પર નિયમિત ચેક થાય છે. ત્રણ મહિને એકવાર ડીવોર્મિંગ, નિયમિત રસીકરણ અને એન્ટીબોડી સ્તરની તપાસ પણ થાય છે.
વૈવિધ્યતાપૂર્ણ અને નિયંત્રિત પ્રજનન પ્રક્રિયા
વરુઓના વંશાનુક્રમનું ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. મેટિંગ, ગર્ભાવસ્થા અને બચ્ચાંના જન્મ પછીના દરેક તબક્કે જૂથનિરીક્ષણ થાય છે. માદા વરુ માટે શાંતિપૂર્ણ અને આરામદાયક વાતાવરણ ઉભું કરવું એ અહીંની મુખ્યતા છે.
સુરક્ષિત આશ્રય અને સ્વચ્છતાનું પાલન
ઝૂમાં રાત્રિના સમય માટે વિશેષ આશ્રય બનાવાયા છે. ધૂળ, બાહ્ય ચેપ અને હવામાનની અસરોથી બચાવવા માટે વાડ (ક્રાલ) પણ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. વસવાટ માટે સ્વચ્છતા કડકાઈથી જાળવાય છે.
ભારત માટે મોડેલ બની રહ્યું છે જૂનાગઢ
અત્યાર સુધીની સફળતા અને કામગીરીને ધ્યાને લઈ સેન્ટ્રલ ઝૂ ઓથોરિટી ઑફ ઇન્ડિયા દ્વારા સક્કરબાગ ઝૂને Indian Grey Wolf Conservation Breeding Programme (CBP) નું કેન્દ્ર બનાવી દેવાયું છે. આ ગુજરાત માટે માત્ર ગૌરવની વાત નથી, પણ દેશના અન્ય રાજ્યો માટે પણ પ્રેરણા છે.
