સાર્વજનિક સ્થળે છીંક આવે તો શું કરવું? શિષ્ટાચાર જાળવવાની સાચી રીત.
છીંક આવવી એ એક સામાન્ય અને કુદરતી પ્રક્રિયા છે, પરંતુ તેને રોકવાની આદત તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે નુકસાનકારક હોઈ શકે છે. ઘણીવાર લોકો સાર્વજનિક સ્થળોએ અથવા અન્યને અસુવિધાથી બચાવવા માટે છીંકને દબાવી દે છે – ક્યારેક નાક પકડીને, ક્યારેક મોઢું બંધ કરીને. આ આદત ભલે શિષ્ટાચાર જેવી લાગે, પરંતુ નિષ્ણાતોના મતે, તે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
ડૉ. સરોજ કુમાર યાદવ (કન્સલ્ટન્ટ, ઇન્ટરનલ મેડિસિન, આકાશ હેલ્થકેર) જણાવે છે કે છીંકવું એ શરીરની એક કુદરતી રક્ષણાત્મક પ્રતિક્રિયા છે, જે નાક અને શ્વસનતંત્રમાંથી ધૂળ, બેક્ટેરિયા, વાયરસ અથવા એલર્જનને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે. જો આ પ્રક્રિયાને રોકવામાં આવે, તો આ હાનિકારક કણો શરીરમાં જ રહી જાય છે, જેનાથી ચેપનું જોખમ વધી જાય છે.
છીંક પાછળનું વિજ્ઞાન પણ રસપ્રદ છે. આ માત્ર નાકનું રિફ્લેક્સ નથી, પરંતુ છાતી, ડાયાફ્રામ, ગળા અને ચહેરાના સ્નાયુઓનો સંકલિત પ્રયાસ છે. છીંક દરમિયાન હવા 100 માઇલ પ્રતિ કલાકથી વધુની ઝડપે બહાર નીકળે છે અને નાકની અંદર જમા થયેલા કણો સાફ થઈ જાય છે. જ્યારે આપણે છીંકને રોકીએ છીએ, ત્યારે આ દબાણ માથાની અંદર પાછું ફરે છે, જેનાથી સાઇનસમાં પ્રેશર, કાનના પડદા ફાટવા, નસકોરી ફૂટવી, ચહેરા પર સોજો, ગળામાં ઈજા અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં ગંભીર સમસ્યા ન્યુમોમેડિયાસ્ટિનમ (ફેફસાં અને હૃદયની વચ્ચે હવા ભરાવી) થઈ શકે છે.
ડૉ. સરોજનું કહેવું છે કે હળવી છીંકને ક્યારેક રોકવાથી જરૂરી નુકસાન થતું નથી, પરંતુ વારંવાર કે જોરથી રોકવું જોખમી છે, ખાસ કરીને એવા લોકો માટે જેમને પહેલાથી સાઇનસ, કાનની સમસ્યા અથવા નાક બંધ રહેવાની તકલીફ છે.
ચેપથી બચવા માટે છીંકવાના તરીકા પર ધ્યાન આપવું પણ જરૂરી છે. હંમેશા રૂમાલ સાથે રાખો અને છીંકતી વખતે તેનો ઉપયોગ કરો. જો રૂમાલ ન હોય તો કોણીની અંદર છીંકવું એ સૌથી શ્રેષ્ઠ રીત છે, કારણ કે તેનાથી હવા અને કણો સીધા બીજા સુધી પહોંચતા નથી. હાથ પર છીંકવાનું ટાળો, કારણ કે તેનાથી કીટાણુ ફેલાવાની શક્યતા વધી જાય છે.
જો તમે એવી જગ્યાએ છો જ્યાં અવાજ કે ખલેલ ન પહોંચાડવી હોય, તો છીંકને હળવી કરવાની કોશિશ કરો, પરંતુ તેને સંપૂર્ણપણે રોકવી સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. યાદ રાખો, છીંકવું એ માત્ર શરીરની સફાઈનો તરીકો નથી પણ તે તમને ઘણી બીમારીઓથી પણ બચાવે છે. તેથી આગલી વખતે છીંક આવે, તો તેને ખુલીને લો – કારણ કે રોકવી, સ્વાસ્થ્ય પર ભારે પડી શકે છે.
