શરીરમાં વારંવાર આ તકલીફો થાય એટલે સમજી લેજો કે તમારું લીવર બગડી રહ્યું છે!
લીવર આપણા શરીરનું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ અંગ છે, જે લોહીને શુદ્ધ કરે છે અને પાચનમાં મદદ કરે છે. જો લીવર પર વધુ પડતો બોજ પડે તો તેની કાર્યક્ષમતા ધીમે ધીમે ઘટવા લાગે છે.
લીવર (યકૃત) ને આપણા શરીરનું ફિલ્ટર માનવામાં આવે છે. જો લીવર ધીમે ધીમે ડેમેજ થઈ રહ્યું હોય, તો શરૂઆતમાં તેના લક્ષણો ‘મૂંગા’ (Silent) હોય છે. તેથી સમયસર આ સંકેતોને ઓળખવા ખૂબ જ જરૂરી છે, કારણ કે અવગણનાથી લીવર સિરોસિસ જેવી ગંભીર સ્થિતિ આવી શકે છે.
લીવર ખરાબ થવાના મુખ્ય 8 સંકેતો
જો તમને નીચે જણાવેલ તકલીફો વારંવાર થતી હોય, તો તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ:
1. ભૂખ ન લાગવી અને સતત થાક રહેવો
જ્યારે લીવર બરાબર કામ કરતું નથી, ત્યારે શરીરમાં ઊર્જાનું ઉત્પાદન ઘટી જાય છે.
લક્ષણ: ખાવામાં રસ ન રહેવો, હળવું કામ કરવા પર પણ વધારે થાક કે નબળાઈ અનુભવવી.
2. પેટના જમણા ભાગમાં દુખાવો કે સોજો
લીવર પેટના જમણા ઉપરના ભાગમાં આવેલું હોય છે.
સંકેત: સતત ભારેપણું કે દુખાવો, પેટમાં સોજો કે ગેસ જેવું અનુભવવું.
3. ત્વચા અને આંખો પીળી પડવી (કમળો / Jaundice)
આ લીવર ડેમેજનો સૌથી સામાન્ય અને સ્પષ્ટ સંકેત છે.
જ્યારે લીવર બિલીરૂબિન (Bilirubin) ને પ્રોસેસ કરી શકતું નથી, ત્યારે ત્વચા અને આંખો પીળી પડી જાય છે. સાથે જ પેશાબનો રંગ પણ ઘેરો થઈ જાય છે.
4. પેશાબ અને મળનો રંગ બદલાવો
પેશાબ: ઘેરો પીળો કે ભૂરો થઈ જાય છે.
મળ: મળનો રંગ આછો (સફેદ કે રાખ જેવો) દેખાઈ શકે છે – જે પિત્ત (Bile) બનવામાં અવરોધનો સંકેત છે.
5. ત્વચામાં ખંજવાળ અને દાણા
લીવરની ગડબડીથી શરીરમાં ઝેરી તત્ત્વો (Toxins) વધી જાય છે, જેના કારણે ત્વચામાં સતત ખંજવાળ, દાણા કે એલર્જી જેવી સમસ્યા થઈ શકે છે.
6. ઊબકા, ઉલ્ટી અને પેટમાં ભારેપણું
પાચન ક્રિયા બગડવાને કારણે વારંવાર ઊબકા, ઉલ્ટી કે જીવ ગભરાવવો અનુભવાઈ શકે છે. ક્યારેક મોઢાનો સ્વાદ પણ કડવો કે અજીબ લાગે છે.
7. વજનમાં અચાનક ઘટાડો અથવા સોજો
લીવરની ખરાબીથી અચાનક વજન ઓછું થવું, અથવા પગ અને ઘૂંટીઓમાં સોજો આવવો (Fluid Retention) એ બંને ગંભીર સંકેત છે.
8. માનસિક ભ્રમ કે ઊંઘની સમસ્યા
જો લીવર ઝેરી તત્ત્વોને ફિલ્ટર ન કરી શકે, તો તે મગજ સુધી પહોંચી જાય છે.
પરિણામ: ધ્યાન ન લાગવું, ચીડિયાપણું, ઊંઘ ન આવવી અથવા ગૂંચવણ અનુભવવી (માનસિક ભ્રમ).
લીવર ખરાબ થવાના મુખ્ય કારણો
- અત્યંત દારૂનું સેવન.
- ફેટી લીવર (ચરબીયુક્ત લીવર રોગ).
- વાયરલ હેપેટાઇટિસ (A, B, C).
- દવાઓનો વધુ પડતો ઉપયોગ.
- જંક ફૂડ અને ખાંડ (Sugar) ની વધુ માત્રા.
બચાવ અને સારવારના ઉપાયો
- દારૂ અને ધૂમ્રપાનથી સંપૂર્ણપણે દૂર રહો.
- તળેલા અને જંક ફૂડનું સેવન ઓછું કરો.
- ગ્રીન શાકભાજી, લીંબુ પાણી, ગળો અને આમળાં જેવા ડિટોક્સ ફૂડ્સને આહારમાં સામેલ કરો.
- નિયમિત કસરત કરો અને વજન નિયંત્રિત રાખો.
ડૉક્ટરનો સંપર્ક ક્યારે કરવો?
જો ત્વચા કે આંખો પીળી થઈ રહી હોય, વારંવાર ઉલ્ટી થતી હોય કે પેટમાં સોજો આવતો હોય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટર અથવા ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ પાસે તપાસ કરાવવી. વિલંબ થવાથી લીવર સિરોસિસ કે લીવર ફેલ્યોર જેવી ગંભીર સ્થિતિ થઈ શકે છે.
