આ ત્રણ રીતે કમાયેલું ધન ક્યારેય સમૃદ્ધિ નથી આપતું, પરંતુ દરિદ્રતા લાવે છે
આચાર્ય ચાણક્યને પ્રાચીન ભારતના મહાન વિદ્વાન અને નીતિશાસ્ત્રના જ્ઞાતા માનવામાં આવે છે. તેમની બતાવેલી ચાણક્ય નીતિ આજે પણ જીવનને સાચી દિશા બતાવે છે. તેમણે રાજકારણ, સમાજ, શિક્ષણ, કૂટનીતિ અને અર્થશાસ્ત્ર ઉપરાંત સાચી અને ખોટી કમાણીની પદ્ધતિઓ પર પણ ઊંડાણપૂર્વક વિચાર કર્યો છે. ચાણક્યનું કહેવું હતું કે કેટલીક પદ્ધતિઓથી કમાયેલું ધન ભલે ગમે તેટલું આકર્ષક લાગે, પરંતુ તેમાં ક્યારેય બરકત થતી નથી. આવું ધન આખરે દરિદ્રતા અને દુઃખ લાવે છે.
ચાલો જાણીએ તે ત્રણ પદ્ધતિઓ જેનાથી કમાયેલું ધન શુભ માનવામાં આવતું નથી:
1. અનૈતિક રીતે કમાયેલું ધન
ચાણક્ય નીતિ અનુસાર, જો કોઈ વ્યક્તિ નિયમ-કાયદા તોડીને કે અનૈતિક માર્ગો અપનાવીને પૈસા કમાય તો તેને ક્યારેય કાયમી સુખ મળતું નથી. લાંચ લેવી, કોઈના હકને દબાવીને ફાયદો ઉઠાવવો કે ખોટો વેપાર કરવો – આ બધા અનૈતિક કમાણીના ઉદાહરણો છે. આવું ધન ભલે શરૂઆતના સમયમાં લાભ આપે, પરંતુ આખરે તે કષ્ટ અને દરિદ્રતાનું કારણ બને છે.
2. છેતરપિંડીથી કમાયેલું ધન
છેતરપિંડીથી કમાયેલા ધનને ચાણક્યએ અપવિત્ર ગણાવ્યું છે. કોઈને ભ્રમિત કરીને, છેતરપિંડી કરીને કે જૂઠું બોલીને પૈસા કમાવા માનસિક પીડા અને સામાજિક બદનામી લાવે છે. જ્યારે છેતરપિંડીનું સત્ય બહાર આવે છે, ત્યારે માત્ર ધન જ નષ્ટ થતું નથી, પરંતુ વ્યક્તિની પ્રતિષ્ઠા પણ નીચે જાય છે. તેથી ચાણક્ય સલાહ આપે છે કે ધન કમાવવા માટે હંમેશા ઇમાનદારી અને પારદર્શિતાનો માર્ગ અપનાવવો જોઈએ.
3. ચોરીથી કમાયેલું ધન
ચોરી કે લૂંટફાટથી મેળવેલા ધનનો અંત હંમેશા બરબાદીમાં થાય છે. આવું ધન આત્મિક શાંતિ નથી આપતું અને ધીમે ધીમે સમાજમાં વ્યક્તિનું સન્માન પણ ખતમ થઈ જાય છે. ચાણક્યનું કહેવું છે કે ચોરીથી ધન કમાવનાર વ્યક્તિ ક્યારેય સુખી રહી શકતો નથી, તેની આર્થિક સ્થિતિ સતત બગડતી જાય છે.
ચાણક્યનો શ્લોક અને સંદેશ
ચાણક્ય નીતિમાં કહેવાયું છે:
“અન્યોપાર્જિતમ દ્રવ્યમ દશવર્ષાણિ તિષ્ઠતિ.”
“પ્રાપ્તે એકાદશે વર્ષે સમુલમ ચ વિનાશતિ.”
આ શ્લોકનો અર્થ છે કે અન્યાય, બેઈમાની અને ખોટી પદ્ધતિઓથી કમાયેલું ધન માત્ર દસ વર્ષ સુધી જ ટકે છે. અગિયારમું વર્ષ આવતા-આવતા આ ધન સંપૂર્ણપણે નષ્ટ થઈ જાય છે.
આચાર્ય ચાણક્યનો સ્પષ્ટ સંદેશ છે કે ધન તે જ શુભ છે જે ઇમાનદારી, મહેનત અને ધર્મના માર્ગથી કમાવામાં આવે. અનૈતિક, છેતરપિંડી કે ચોરીથી કમાયેલું ધન ક્ષણિક સુખ તો આપી શકે છે, પરંતુ લાંબા ગાળે તે માત્ર દુઃખ અને દરિદ્રતા જ લાવે છે.
