ભારત-આર્મેનિયા સંરક્ષણ સહયોગ: ઓપરેશન સિંદૂર પછી સ્વદેશી શસ્ત્રોની માંગમાં વધારો
૨૨ એપ્રિલ ૨૦૨૫ ના રોજ જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા પછી, ભારતે ‘ઓપરેશન સિંદૂર’ હેઠળ ચોક્કસ અને જબરદસ્ત કાર્યવાહી કરી અને આતંકવાદી ઠેકાણાઓ તેમજ પાકિસ્તાનની લશ્કરી ક્ષમતાઓને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડ્યું. આ ઓપરેશનથી ફરી એકવાર વિશ્વને ભારતની લશ્કરી શક્તિ અને સ્વદેશી સંરક્ષણ ટેકનોલોજીની શક્તિનો અહેસાસ થયો. પરિણામ એ આવ્યું કે ઘણા દેશોએ ભારત સાથે સંરક્ષણ સહયોગ વધારવામાં રસ દાખવ્યો, જેમાં આર્મેનિયા મોખરે છે.
આર્મેનિયા અને અઝરબૈજાન વચ્ચે લાંબા સમયથી સંઘર્ષ ચાલી રહ્યો છે. આ સંઘર્ષમાં, અઝરબૈજાનને તુર્કીનો ટેકો છે, જે તેને અત્યાધુનિક શસ્ત્રો પૂરા પાડે છે. તે જ સમયે, આર્મેનિયાએ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં $2 બિલિયનથી વધુ મૂલ્યના શસ્ત્રો ખરીદ્યા છે, જે ભારતની સ્વદેશી સંરક્ષણ પ્રણાલીમાં વિશ્વાસ વ્યક્ત કરે છે. હવે ફરી એકવાર આર્મેનિયાના વરિષ્ઠ લશ્કરી અધિકારીઓ ભારતની મુલાકાતે છે અને દિલ્હીમાં નવા સંરક્ષણ સોદાઓ પર વાટાઘાટો કરી રહ્યા છે. આ પ્રતિનિધિમંડળનું નેતૃત્વ કર્નલ મેહર ઇઝરાયલિયન કરી રહ્યા છે.
ભારત આર્મેનિયા જે હથિયાર પ્રણાલીઓમાં રસ દાખવી રહ્યું છે તેમાં AK-203 એસોલ્ટ રાઇફલ્સ, અત્યાધુનિક ફ્રન્ટલાઈન સેન્સર અને સ્માર્ટ સર્વેલન્સ સિસ્ટમનો સમાવેશ થાય છે. આ બધી સિસ્ટમો ભારતમાં સ્વદેશી રીતે વિકસાવવામાં આવી છે અને તાજેતરના ઓપરેશન્સમાં સમગ્ર વિશ્વએ તેમની કાર્યક્ષમતા જોઈ છે.
અગાઉ, આર્મેનિયાએ ભારત પાસેથી પિનાકા મલ્ટી બેરલ રોકેટ લોન્ચર (MBRL) અને આકાશ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ ખરીદી છે. પિનાકા MBRL એક અત્યાધુનિક રોકેટ સિસ્ટમ છે, જે દુશ્મનના લક્ષ્યોને ખૂબ જ ઝડપથી અને સચોટ રીતે નષ્ટ કરવામાં સક્ષમ છે. તે જ સમયે, આકાશ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ ખાસ કરીને ઓછી ઊંચાઈ પર ઉડતા ડ્રોન અને મિસાઇલોને તોડી પાડવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે.
2022 માં $720 મિલિયનના સોદા હેઠળ, આર્મેનિયાએ 15 આકાશ-1S સિસ્ટમ ખરીદી હતી. આ સોદાનો પહેલો માલ નવેમ્બર 2024 માં પહોંચાડવામાં આવ્યો હતો, અને બીજો માલ જુલાઈ 2025 માં સોંપવાની પ્રક્રિયામાં છે.
તે સ્પષ્ટ છે કે ભારત હવે માત્ર લશ્કરી શક્તિ તરીકે ઉભરી રહ્યું નથી, પરંતુ સંરક્ષણ નિકાસના ક્ષેત્રમાં એક વિશ્વસનીય ભાગીદાર પણ સાબિત થઈ રહ્યું છે. ઓપરેશન સિંદૂર પછી જે રીતે વિશ્વમાં ભારતના શસ્ત્રોની માંગ વધી છે, તે આગામી વર્ષોમાં સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં ભારતની ભૂમિકાને વધુ મજબૂત બનાવશે.
