પેટ્રોલ અને ડીઝલના રેકોર્ડ ઊંચા ભાવથી સરકારને ફાયદો, એક્સાઈઝ ડ્યુટીની આવકમાં 33%નો વધારો
પેટ્રોલ-ડીઝલના રેકોર્ડ ઉંચા ભાવને કારણે એક તરફ સામાન્ય માણસના ખિસ્સા પર ભારણ વધી રહ્યું છે તો બીજી તરફ વધતા ભાવથી સરકારને જબરદસ્ત ફાયદો થઈ રહ્યો છે. પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પરની આબકારી જકાત ગત વર્ષના સમાન સમયગાળાની સરખામણીએ ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ છ મહિનામાં 33 ટકા વધી છે. આ માહિતી સત્તાવાર આંકડાઓ પરથી મળી છે. જો કોવિડ પહેલાના આંકડાઓ સાથે સરખામણી કરવામાં આવે તો પેટ્રોલિયમ પ્રોડક્ટ્સ પર એક્સાઈઝ ડ્યુટી કલેક્શનમાં 79 ટકાનો મોટો વધારો થયો છે.
નાણા મંત્રાલયના કંટ્રોલર જનરલ ઓફ એકાઉન્ટ્સ (CGA)ના ડેટા અનુસાર, ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ છ મહિનામાં પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પર સરકારનું એક્સાઇઝ ડ્યુટી કલેક્શન 33 ટકા વધીને રૂ. 1.71 લાખ કરોડ થયું છે. ગયા નાણાકીય વર્ષના સમાન સમયગાળા. જે ગયા વર્ષના સમાન ગાળામાં રૂ. 1.28 લાખ કરોડ હતી.
2019 કરતાં 79 ટકા વધુ
જે એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર, 2019ના રૂ. 95,930 કરોડના આંકડા કરતાં 79 ટકા વધુ છે. સમગ્ર નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોમાંથી સરકારનું એક્સાઈઝ ડ્યુટી કલેક્શન રૂ. 3.89 લાખ કરોડ હતું. 2019-20માં તે રૂ. 2.39 લાખ કરોડ હતો.
પેટ્રોલ ડીઝલ પર GST નથી
ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (GST) સિસ્ટમના અમલ પછી, માત્ર પેટ્રોલ, ડીઝલ, ઉડ્ડયન બળતણ અને કુદરતી ગેસ પર જ એક્સાઈઝ ડ્યુટી લાગે છે. અન્ય ઉત્પાદનો અને સેવાઓ GST આકર્ષે છે.
CGA અનુસાર, 2018-19માં કુલ એક્સાઇઝ ડ્યુટી કલેક્શન રૂ. 2.3 લાખ કરોડ હતું. તેમાંથી 35,874 કરોડ રૂપિયા રાજ્યોને વહેંચવામાં આવ્યા હતા. ગયા નાણાકીય વર્ષ 2017-18માં 2.58 લાખ કરોડ રૂપિયામાંથી 71,759 કરોડ રૂપિયા રાજ્યોને આપવામાં આવ્યા હતા.
સૌથી વધુ ફાયદો પેટ્રોલ અને ડીઝલથી થાય છે
નાણાકીય વર્ષ 2020-21ના પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પર એક્સાઈઝ ડ્યુટીનું વધારાનું કલેક્શન રૂ. 42,931 કરોડ હતું. આ સરકારની રૂ. 10,000 કરોડની આખા વર્ષની બોન્ડની જવાબદારી ચાર ગણી છે. આ ઓઈલ બોન્ડ કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની યુનાઈટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ (યુપીએ) સરકારમાં જારી કરવામાં આવ્યા હતા.
આબકારી જકાતની મોટાભાગની વસૂલાત પેટ્રોલ અને ડીઝલના વેચાણમાંથી થાય છે. અર્થતંત્રમાં પુનરુત્થાન સાથે, વાહન ઇંધણની માંગ વધી રહી છે. ઇન્ડસ્ટ્રીના સૂત્રોનું કહેવું છે કે ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં એક્સાઇઝ ડ્યૂટીની વસૂલાત વધીને રૂ. 1 લાખ કરોડથી વધુ થઈ શકે છે.
બોન્ડ જવાબદારી
અગાઉની યુપીએ સરકારે કિંમત કરતાં ઓછી કિંમતે એલપીજી, કેરોસીન અને ડીઝલના વેચાણને કારણે થયેલા નુકસાનની ભરપાઈ કરવા પેટ્રોલિયમ કંપનીઓને કુલ રૂ. 1.34 લાખ કરોડના બોન્ડ જારી કર્યા હતા. નાણા મંત્રાલયનું કહેવું છે કે આમાંથી 10,000 કરોડ રૂપિયા ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ચૂકવવાના છે.
નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ અને પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ પેટ્રોલિયમ બોન્ડને વાહનોના ઈંધણના ઊંચા ભાવોથી લોકોને રાહત આપવામાં અવરોધરૂપ ગણાવ્યા છે. પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર સૌથી વધુ એક્સાઈઝ ડ્યુટી વસૂલવામાં આવી રહી છે. નરેન્દ્ર મોદી સરકારે ગયા વર્ષે વાહનના ઈંધણ પરના ટેક્સના દરોને રેકોર્ડ ઊંચા સ્તરે વધાર્યા હતા.
એક્સાઈઝ ડ્યુટી રૂ. 19.98 થી વધીને રૂ. 32.9 પ્રતિ લિટર થઈ ગઈ છે
ગયા વર્ષે પેટ્રોલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યુટી 19.98 રૂપિયાથી વધારીને 32.9 રૂપિયા પ્રતિ લિટર કરવામાં આવી હતી. એ જ રીતે ડીઝલ પરની ડ્યુટી વધારીને 31.80 રૂપિયા પ્રતિ લિટર કરવામાં આવી છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ 85 ડોલર પ્રતિ બેરલ થઈ ગયા છે અને માંગ પાછી આવી છે, પરંતુ સરકારે એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં ઘટાડો કર્યો નથી. જેના કારણે આજે દેશના તમામ મોટા શહેરોમાં પેટ્રોલ 100 રૂપિયા પ્રતિ લીટરને પાર કરી ગયું છે. આ સાથે જ ડીઝલએ દોઢ ડઝનથી વધુ રાજ્યોમાં સદી ફટકારી છે.
5 મે, 2020 ના રોજ, સરકારે એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં રેકોર્ડ સ્તરે વધારો કર્યો. ત્યારથી પેટ્રોલની કિંમતમાં 37.38 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો થયો છે. આ દરમિયાન ડીઝલના ભાવમાં 27.98 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો થયો છે.
