Hormuz Strait impact હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ અને તેલ બજારમાં તણાવ
Hormuz Strait impact ઈરાનના પરમાણુ સ્થળો પર અમેરિકાના હુમલાના પગલે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રૂડ ઓઈલના ભાવોમાં તેજી જોવા મળી છે. હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ, જે વિશ્વના મુખ્ય શિપિંગ માર્ગોમાંનું એક છે, ત્યાં તણાવ વધતા તેલની સપ્લાય અંગે ચિંતાઓ વધેલી છે. આ સ્ટ્રેટ દ્વારા વૈશ્વિક તેલ પુરવઠાનો લગભગ 20 ટકા હિસ્સો પસાર થાય છે. જો આ માર્ગ બંધ થાય, તો તેલની કિંમત વધવાના એક મોટાભાગના કારણે બની શકે છે.
ભારત માટે હોર્મુઝ સ્ટ્રેટનો મહત્વ
ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો તેલ આયાતકાર દેશ છે અને તેની તેલની લગભગ 90 ટકા જરૂરિયાત આયાતથી પૂરી થાય છે. દરરોજ ભારત લગભગ 55 લાખ બેરલ તેલનો વપરાશ કરે છે, જેમાંથી 15-20 લાખ બેરલ હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ મારફતે આવે છે. આ સ્થિતિમાં હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ બંધ થવાથી ભારતના અર્થતંત્ર અને ઇંધણ ભાવ પર સીધી અસર પડી શકે છે.
પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીનું નિવેદન
કેન્દ્ર સરકાર આ પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને સાવધાની સાથે પગલાં લઈ રહી છે. મંત્રી પુરીએ જણાવ્યું કે તેઓ છેલ્લા બે અઠવાડિયા થી મધ્ય પૂર્વની ભૂ-રાજકીય પરિસ્થિતિ પર કડક નજર રાખી રહ્યા છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ના નેતૃત્વમાં ભારતે તેની તેલ આયાતમાં વૈવિધ્ય લાવ્યો છે, જેથી હંમેશા હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ પર સંપૂર્ણ આધાર નથી.
તે ઉપરાંત, ભારતની તેલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ પાસે ઘણા અઠવાડિયા માટે પૂરતું સ્ટોક છે, અને કેટલીક પાસે 25 દિવસ સુધીનો અનામત પણ ઉપલબ્ધ છે. બ્રાઝિલ, રશિયા, યુએસએ અને પશ્ચિમ આફ્રિકા જેવા દેશોથી દરરોજ 4 મિલિયન બેરલ તેલ આયાત થાય છે, જેના કારણે સપ્લાયના વિકારોને નિયંત્રિત કરવા માટે તંત્ર સજ્જ છે.
ભવિષ્યમાં શક્ય પગલાં
જો હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ બંધ એક અઠવાડિયા કરતાં વધુ સમય ચાલે, તો વૈશ્વિક અર્થતંત્રને ભારે અસર થઈ શકે છે અને ભારત પણ તેનો પ્રભાવ અનુભવશે. અહેવાલો અનુસાર, જો ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત બેરલ દીઠ $105 થી વધુ વધી જાય, તો સરકાર ઇંધણ પર લાગુ પડતી એક્સાઇઝ ડ્યુટીમાં ઘટાડો કરવાની શક્યતા તપાસશે.
આંતરરાષ્ટ્રીય તણાવ ઘટે તો તેલના ભાવ ફરીથી ઘટી શકે છે, પરંતુ હાલમાં ભારત આ પરિસ્થિતિ પર સાવધાની રાખી રહ્યો છે અને કોઈપણ અનિશ્ચિતતા સામે તૈયાર રહેવા માટે જરૂરી વ્યવસ્થાઓ કરી છે.
હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ બંધ થવાથી ભારતના પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં તાત્કાલિક અને દીર્ઘકાળીન પ્રભાવ થવાની સંભાવના છે. તેમ છતાં, કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલા વૈવિધ્યીકરણ અને સ્ટોક વ્યવસ્થાઓ દેશને આ સંકટમાંથી પસાર થવામાં મદદરૂપ બનશે. માત્ર ગ્લોબલ પરિસ્થિતિને નજદીકથી જોવાં અને યોગ્ય નીતિઓ લાવવી આવશ્યક છે.
