Lok Sabha: કેન્દ્ર સરકારનું મોટું પગલું: ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’ માટેનું બંધારણ સંશોધન બિલ સોમવારે લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે
કેન્દ્ર સરકારે ‘વન નેશન, વન ઇલેક્શન’ (એક દેશ, એક ચૂંટણી) તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે. કેન્દ્રીય કાયદા મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ સોમવારે (16 ડિસેમ્બર) લોકસભામાં બંધારણ સંશોધન બિલ રજૂ કરશે. આ બિલ દેશમાં લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજવાના હેતુથી બંધારણમાં સુધારો કરશે.
Lok Sabha આ બિલ દ્વારા સરકારનો હેતુ ‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ લાગુ કરવાનો છે, જેના માટે પહેલા બંધારણમાં સુધારો કરવો જરૂરી છે. કેન્દ્રીય કેબિનેટે 10 ડિસેમ્બરે બિલને મંજૂરી આપી હતી અને પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામ નાથ કોવિંદની અધ્યક્ષતાવાળી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિ દ્વારા કરવામાં આવેલી ભલામણોના આધારે આ પગલું લેવામાં આવ્યું છે. આ સમિતિએ સપ્ટેમ્બરમાં સરકારને પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો હતો, જેમાં લોકસભા અને રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું.
આ સૂચિત કાયદો બે તબક્કામાં લાગુ કરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કામાં લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એક સાથે યોજાશે, જ્યારે બીજા તબક્કામાં નગરપાલિકા અને પંચાયતોની ચૂંટણીઓ યોજાશે. ચૂંટણીનો બીજો તબક્કો 100 દિવસમાં અમલી બનાવવાનું આયોજન છે.
બંધારણ અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં સુધારાની જરૂર છે
2029 સુધીમાં ‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ યોજના લાગુ કરવા માટે, સરકારે બંધારણમાં સુધારો કરવો પડશે. આ અંતર્ગત લોકસભા અને વિધાનસભા ચૂંટણીઓ માટે બંધારણના અનુચ્છેદ 83 (સંસદના ગૃહોની મુદત) અને કલમ 172 (રાજ્ય વિધાનસભાની મુદત)માં ફેરફાર કરવામાં આવશે. આ સાથે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની વિધાનસભા સંબંધિત કાયદાઓમાં સુધારાની જરૂર પડશે.
રામનાથ કોવિંદની આગેવાની હેઠળની સમિતિએ માર્ચ 2024માં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને તેની ભલામણો સોંપી હતી. આ અહેવાલમાં એવી દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે કે પ્રથમ તબક્કાની ચૂંટણી માટે રાજ્યોની સંમતિની જરૂર રહેશે નહીં, એટલે કે લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ રાજ્યોની સંમતિ વિના એકસાથે યોજવામાં આવી શકે છે.
બીજા તબક્કાની ચૂંટણી માટે રાજ્યોની સંમતિ જરૂરી
જોકે, નગરપાલિકા અને પંચાયતોની ચૂંટણીના બીજા તબક્કા માટે રાજ્યોની સંમતિ જરૂરી રહેશે. જો કોઈ વિધાનસભા તેના કાર્યકાળની સમાપ્તિ પહેલા વિસર્જન કરવામાં આવે છે, તો તે ચૂંટણીને મધ્યસત્ર ચૂંટણી ગણવામાં આવશે. તે જ સમયે, પાંચ વર્ષના કાર્યકાળ પછી યોજાયેલી ચૂંટણીને સામાન્ય ચૂંટણી તરીકે ગણવામાં આવશે.
વિપક્ષનો વિરોધ
સરકારનો ઉદ્દેશ્ય ચૂંટણી પ્રક્રિયાને સરળ અને સુમેળ સાધવાનો છે, જેથી સમગ્ર દેશમાં એક જ સમયે તમામ ચૂંટણીઓ યોજાઈ શકે. જોકે, વિપક્ષ આ પગલાનો વિરોધ કરી રહ્યો છે અને તેને લઈને અનેક સવાલો ઉભા કર્યા છે. વિપક્ષનું કહેવું છે કે આ પહેલ રાજ્યોની સ્વાયત્તતાને અસર કરી શકે છે અને લોકશાહીની સાચી ભાવનાને નબળી પાડી શકે છે.
