નોટબંધીમાં 500 અને 1000ની જૂની નોટો જમા કરાવી હતી, જાણો તેનું શું થયું?
નોટબંધી બાદ RBIની દેખરેખ હેઠળ 500 અને 1000ની જૂની નોટો જમા કરવામાં આવી હતી. તેના બદલામાં લોકોને સમાન મૂલ્યની નવી નોટો આપવામાં આવી હતી અને આજે 500 અને 2000ની નવી નોટો ચલણમાં છે, તેની સાથે 20, 100 અને 50ની નવી નોટો પણ આવી છે.
વર્ષ 2016માં આ તારીખે જ્યારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ અચાનક નોટબંધીની જાહેરાત કરી ત્યારે બધા ચોંકી ગયા હતા. પીએમ મોદીએ રાષ્ટ્રને સંબોધનમાં કહ્યું હતું કે આજથી 500 અને 1000ની નોટો કાયદેસર રીતે માન્ય રહેશે નહીં. પીએમની આ જાહેરાત બાદ નોટો બદલવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ અને લોકોએ પોતાની જૂની 500 અને 100ની નોટો બેંકમાં જમા કરાવી અને નવી નોટો ઈશ્યુ કરી. પરંતુ 5 વર્ષ પહેલા જમા થયેલી જૂની નોટોનું શું થયું? અમે તમારા માટે આ સવાલનો જવાબ લઈને આવ્યા છીએ.
બજારમાં નવી નોટો
નોટબંધી બાદ RBIની દેખરેખ હેઠળ 500 અને 1000ની જૂની નોટો જમા કરવામાં આવી હતી. તેના બદલામાં લોકોને સમાન મૂલ્યની નવી નોટો આપવામાં આવી હતી અને આજે 500 અને 2000ની નવી નોટો ચલણમાં છે, તેની સાથે 20, 100 અને 50ની નવી નોટો પણ આવી છે. નોટબંધી દરમિયાન 15 લાખ કરોડથી વધુની જૂની નોટો જમા કરવામાં આવી હતી અને તે નોટો આજે ચલણમાં પણ નથી.
આ સામગ્રી નોટોમાંથી બને છે
વર્ષ 2017 માં, એક RTI જવાબ બહાર આવ્યો હતો કે નોટબંધી કરાયેલ નોટો વિસર્જન છે. આ નોટો ફરીથી બજારમાં ચલણ માટે લાવવામાં આવતી નથી અને તેના કાગળનો ઉપયોગ અન્ય સામાન બનાવવા માટે થાય છે. આરબીઆઈના નિયમો અનુસાર, નોટબંધી કરાયેલી નોટો કરન્સી વેરિફિકેશન પ્રોસેસિંગ સિસ્ટમ (સીવીપીએસ) હેઠળ વિઘટિત થાય છે. આઉટ ઓફ સર્ક્યુલેશન નોટોને પહેલા અલગ-અલગ કેટેગરીમાં વહેંચવામાં આવે છે અને પછી તેનો ઉપયોગ નક્કી કરવામાં આવે છે.
પહેલા એ જોવામાં આવે છે કે ચલણને નાબૂદ કરી શકાય છે કે નહીં, ત્યારપછી આ નોટોના ક્લિપિંગ્સને ઈંટોમાં ફેરવવામાં આવે છે. નોટ ક્લિપિંગ્સમાંથી તૈયાર કરવામાં આવેલી આ ઈંટોમાંથી કાર્ડબોર્ડ સહિત અનેક પ્રકારની કાર્ડબોર્ડ વસ્તુઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે. અમદાવાદની નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ડિઝાઇન (NID)ના વિદ્યાર્થીઓએ 500 અને 1000ની જૂની નોટોમાંથી તેમની કુશળતાથી ઘણી વસ્તુઓ બનાવી હતી. વાસ્તવમાં, આરબીઆઈએ આ કામ માટે એનઆઈડી પાસેથી મદદ માંગી હતી, ત્યારબાદ વિદ્યાર્થીઓએ નોટ ક્લિપિંગ્સમાંથી તકિયા, ટેબલ લેમ્પ જેવી રોજિંદી વસ્તુઓ બનાવી.
જાણકારી અનુસાર, આરબીઆઈ જૂની નોટોને રિસાઈકલ કરતી નથી એટલે કે નોટબંધી બાદ તે નોટોને ફરીથી ચલણમાં લાવવામાં આવતી નથી. જૂની નોટોની ખાસિયત એ છે કે તે પાણીમાં સંપૂર્ણ રીતે ઓગળતી નથી અને રંગ પણ છોડતી નથી. આવી સ્થિતિમાં, તેનો ઉપયોગ અન્ય કાગળની વસ્તુઓ બનાવવા માટે થઈ શકે છે.
