Vikram Sarabhai Birth Anniversary: વિક્રમ સારાભાઈએ દેશના અંતરિક્ષ મિશનમાં ક્રાંતિકારી યોગદાન આપ્યું.

Vikram Sarabhai Birth Anniversary: ચાલો જાણીએ વિક્રમ સારાભાઈની જન્મજયંતિના અવસર પર તેમના જીવન સાથે જોડાયેલી કેટલીક રસપ્રદ વાતો…

Vikram Sarabhai Birth Anniversary વિક્રમ અંબાલાલ સારાભાઈનો જન્મ 12 ઓગસ્ટ 1919ના રોજ અમદાવાદ, ગુજરાતમાં એક પ્રતિષ્ઠિત ઉદ્યોગપતિ પરિવારમાં થયો હતો. પ્રાથમિક શિક્ષણ મેળવ્યા બાદ વિક્રમ સારાભાઈએ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીની સેન્ટ જોન્સ કોલેજમાંથી ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવ્યું.

આ દિવસે એટલે કે 12મી ઓગસ્ટે દેશના અંતરિક્ષ મિશનમાં ક્રાંતિકારી યોગદાન આપનાર વિક્રમ સારાભાઈનો જન્મ થયો હતો. તેમને ભારતીય અવકાશ કાર્યક્રમના પિતા કહેવામાં આવે છે. તેમણે માત્ર સ્પેસ મિશનમાં જ નહીં પરંતુ અન્ય ક્ષેત્રોમાં પણ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે. ઘણા ઓછા લોકો જાણતા હશે કે સારાભાઈએ તેમની પત્ની સાથે મળીને ડાન્સ એકેડમીની સ્થાપના કરી હતી.

જન્મ અને શિક્ષણ

વિક્રમ અંબાલાલ સારાભાઈનો જન્મ 12 ઓગસ્ટ 1919ના રોજ અમદાવાદ, ગુજરાતમાં એક પ્રતિષ્ઠિત ઉદ્યોગપતિ પરિવારમાં થયો હતો. પ્રાથમિક શિક્ષણ મેળવ્યા બાદ વિક્રમ સારાભાઈએ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીની સેન્ટ જોન્સ કોલેજમાંથી ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવ્યું. ત્યારબાદ વર્ષ 1947માં તેમને ડોક્ટરેટની ડિગ્રી આપવામાં આવી. તેઓ પ્રતિષ્ઠિત ભૌતિકશાસ્ત્રી અને ખગોળશાસ્ત્રી હતા. તેમણે ભારતમાં અવકાશ સંશોધન અને પરમાણુ ઊર્જાને આગળ વધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.

વર્ષ 1942માં વિક્રમ સારાભાઈએ મૃણાલિની સાથે લગ્ન કર્યા. મૃણાલિની એક કુશળ ક્લાસિકલ ડાન્સર હતી. પરંતુ સારાભાઈનો પરિવાર ભારત છોડો ચળવળમાં સામેલ થવાને કારણે તેમના લગ્નમાં હાજરી આપી શક્યો ન હતો. વિક્રમ અને મૃણાલિનીને બે બાળકો હતા.

ઈસરોનો પાયો નાખ્યો

નવેમ્બર 1947 માં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સથી ભારત પરત ફર્યા પછી, સારાભાઇએ અમદાવાદમાં ભૌતિક સંશોધન પ્રયોગશાળાની સ્થાપના કરી. જે ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમ માટે મહત્વની ક્ષણ હતી. શરૂઆતમાં પીઆરએલએ કોસ્મિક રે સંશોધન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. ‘રિટ્રીટ’ની શરૂઆત તેમના ઘરેથી કરવામાં આવી હતી, જેણે ઈસરોનો પાયો નાખ્યો હતો.

વિક્રમ સારાભાઈએ સ્પેસ મિશનમાં મહત્વનું યોગદાન આપ્યું હતું. તેમના પ્રયાસોએ ભારતના પ્રથમ કૃત્રિમ ઉપગ્રહ આર્યભટ્ટને વિકસાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. જે વિક્રમ સારાભાઈના મૃત્યુના ચાર વર્ષ બાદ સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું.

પુરસ્કાર

વિક્રમ સારાભાઈને તેમની સમગ્ર કારકિર્દી દરમિયાન અનેક પુરસ્કારોથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. વર્ષ 1962 માં, તેમને ભૌતિકશાસ્ત્ર માટે શાંતિ સ્વરૂપ ભટનાગર પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. વધુમાં, તેમણે પરમાણુ ઉર્જાના શાંતિપૂર્ણ ઉપયોગો અંગેની ચોથી સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પરિષદના વાઇસ-ચેરમેન તરીકે સેવા આપી હતી. વિક્રમ સારાભાઈને વર્ષ 1996માં પદ્મ ભૂષણ અને વર્ષ 1972માં મરણોત્તર પદ્મ વિભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા.