ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS)નો અર્થ અવકાશ પ્રવાસીઓ માટે ઘણો છે. તેને અવકાશમાં વૈજ્ઞાનિકોનું બીજું ઘર પણ કહી શકાય. પરંતુ બહુ જલ્દી તેનું જીવન સમાપ્ત થવા જઈ રહ્યું છે. અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા તેને પૃથ્વી પરથી તોડી પાડવાની તૈયારી કરી રહી છે. 2030ના અંતમાં નિવૃત્ત થયા બાદ તેને જાન્યુઆરી 2031માં પેસિફિક મહાસાગરમાં છોડવામાં આવશે.ISS એ ફૂટબોલના મેદાનના કદ જેટલી સ્પેસ લેબ છે, જે પૃથ્વીની આસપાસ 420 કિમીની ઊંચાઈએ ફરે છે. તેનું વજન 450 ટન છે. તે નવેમ્બર 1998માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રોજેક્ટ્સમાં યુએસ, રશિયા, જાપાન, કેનેડા, યુકે, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ, સ્વીડન, સ્પેન, નોર્વે, નેધરલેન્ડ, ઇટાલી, જર્મની, ફ્રાન્સ, ડેનમાર્ક અને બેલ્જિયમનો સમાવેશ થાય છે. 2007માં બ્રાઝિલ કાર્યક્રમમાંથી ખસી ગયું હતું.
ISS પાસે અવકાશયાત્રીઓ માટે તમામ સુવિધાઓ છે. અહીં 6 થી 8 લોકો 6 મહિના સુધી રહી શકે છે. પૃથ્વી પરથી ઉડતા મોટા અવકાશયાન તેના પર લેન્ડ થાય છે. અત્યાર સુધીમાં 19 દેશોના 200 થી વધુ અવકાશયાત્રીઓ ISS ની મુલાકાત લઈ ચુક્યા છે.ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ ISSમાં નાની તિરાડો જોયા. આ પછી એવું કહેવામાં આવ્યું કે આ લેબ હવે માત્ર થોડા વર્ષોની મહેમાન છે. આમાં કેટલાક ગેરફાયદા છે, જેનું સમારકામ કરવું ખૂબ મુશ્કેલ છે.ISS કોઈપણ રીતે 15 વર્ષ કામ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ નાસાની તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે લેબ હજુ થોડો સમય કામ કરી શકે છે. નાસાનું કહેવું છે કે ISSને ક્રેશ કરતા પહેલા તેની તમામ સામગ્રી પૃથ્વી પર અથવા અવકાશમાંની બાકીની લેબમાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવશે. આ કામમાં $1.3 બિલિયનનો ખર્ચ થશે.
NASA અનુસાર, ISS દક્ષિણ પેસિફિક મહાસાગરના વિસ્તારમાં ક્રેશ થશે. આ જગ્યાનું નામ પોઈન્ટ નેમો છે. તે જમીનથી લગભગ 2,700 કિમી દૂર છે. વૈશ્વિક સ્તરે જૂના અવકાશ મથકો, ઉપગ્રહો અને વિશેષ અવકાશના અન્ય કચરાનો નિકાલ કરવા માટે આ સ્થળની પસંદગી કરવામાં આવી છે.
પોઈન્ટ નેમોની આસપાસ કોઈપણ જહાજની અવરજવર પર પ્રતિબંધ છે. અહીં માનવીઓ માટે રહેવાની જગ્યા નથી. 1971થી અત્યાર સુધીમાં લગભગ 300 પ્રકારનો સ્પેસ વેસ્ટ અહીં ડમ્પ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં મોટાભાગે અમેરિકન અને રશિયન કચરો શામેલ છે. આમ કરીને માણસો અહીં પ્રદૂષણની સમસ્યા વધારી રહ્યા છે.નાસા હેડક્વાર્ટરમાં કોમર્શિયલ સ્પેસના ડિરેક્ટર ફિલ મેકએલિસ્ટર કહે છે કે એજન્સીએ વર્ષોથી ISS પાસેથી જે કંઈ શીખ્યું છે તે ખાનગી ક્ષેત્રની અવકાશ કંપનીઓ સાથે શેર કરવામાં આવશે. સલામત, ભરોસાપાત્ર અને સસ્તું સ્પેસ સ્ટેશન બનાવવા માટે ખાનગી ક્ષેત્રને ટેકો આપવામાં આવશે.
