મોસ્કોમાં આજે જયશંકર-લાવરોવની મહત્વપૂર્ણ મુલાકાત, સંરક્ષણ અને ઊર્જા સહયોગ રહેશે કેન્દ્રમાં
વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકર રશિયાની ત્રણ દિવસીય મુલાકાતે છે અને આજે મોસ્કોમાં તેઓ રશિયાના વિદેશ મંત્રી સર્ગેઈ લાવરોવને મળશે. આ વાટાઘાટો ભારત અને રશિયા વચ્ચેની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધુ ગાઢ બનાવવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.
જયશંકર 19 ઓગસ્ટના રોજ મોસ્કો પહોંચ્યા અને પોતાની મુલાકાત દરમિયાન તેમણે રશિયાના થિંક ટેન્ક અને વિદ્વાનો સાથે સંવાદ કર્યો, દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધના શહીદોને શ્રદ્ધાંજલિ આપી અને ભારત-રશિયા આંતર-સરકારી આયોગ (IRIGC-TEC)ના 26મા સત્રની સહ-અધ્યક્ષતા કરી. આ દરમિયાન વેપાર, આર્થિક, વૈજ્ઞાનિક, ટેકનિકલ અને સાંસ્કૃતિક સહયોગ વધારવા પર ચર્ચા થઈ. તેમણે રશિયાના નાયબ વડાપ્રધાન ડેનિસ માંટુરોવ સાથે ભારત-રશિયા બિઝનેસ ફોરમ (વેપારી મંચ)ને પણ સંબોધિત કર્યું અને રોકાણ તથા વેપારની નવી તકો શોધવા પર ભાર મૂક્યો.
સંરક્ષણ સહયોગ
આ મુલાકાતનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ પાસું સંરક્ષણ સહયોગ માનવામાં આવે છે. ભારત અને રશિયા વચ્ચે પહેલાથી જ S-400 એર ડિફેન્સ સિસ્ટમની ડીલ છે અને રશિયા હવે ભારતને S-500 સિસ્ટમ પણ ઓફર કરી રહ્યું છે. સાથે જ, રશિયાએ ભારતના નવા સ્વદેશી સુરક્ષા પ્રોજેક્ટ ‘સુદર્શન ચક્ર’માં સામેલ થવાની આશા વ્યક્ત કરી છે. આ પ્રોજેક્ટને ભારતનો ‘આયર્ન ડોમ’ માનવામાં આવે છે. રશિયાના ચાર્જ ડી’ અફેર્સ રોમન બાબુશ્કિને કહ્યું કે ભવિષ્યમાં આ પ્રોજેક્ટમાં રશિયન ઉપકરણો પણ સામેલ કરી શકાય છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે આજની વાટાઘાટોમાં સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં ભાગીદારી, ભારતમાં રશિયન ટેકનોલોજીથી શસ્ત્રોનું નિર્માણ, સૈન્ય ઉપકરણોની સમયસર સપ્લાય, સંરક્ષણ ટેકનોલોજીનું આદાન-પ્રદાન અને સંયુક્ત સંશોધન જેવા મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થશે. આ ઉપરાંત, બંને દેશો એશિયા-પેસિફિક ક્ષેત્રની સુરક્ષા, યુક્રેન સંઘર્ષ, અફઘાનિસ્તાનની સ્થિતિ અને પેલેસ્ટાઈન-ઇઝરાયેલ સંકટ જેવા વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર પણ વિચાર કરશે.
ઊર્જા સહયોગ
ઊર્જા સહયોગ પણ આ મુલાકાતનું મોટું કેન્દ્ર છે. રશિયા હવે ભારતનો સૌથી મોટો તેલ સપ્લાયર બની ગયો છે. જ્યાં 2019-20માં રશિયાથી ભારતની આયાત માત્ર 1.7% હતી, ત્યાં 2024-25માં તે વધીને 35%થી વધુ થઈ ગઈ છે. રશિયા ભારતને દર વર્ષે લગભગ 250 મિલિયન ટન તેલનો પુરવઠો આપે છે અને સરેરાશ 5%ની છૂટ પણ આપે છે. અમેરિકી દબાણ અને ઊંચા ટેરિફ છતાં બંને દેશો વચ્ચે ઊર્જા સહયોગ સતત મજબૂત થઈ રહ્યો છે.
આ સ્પષ્ટ છે કે જયશંકરની આ મુલાકાત માત્ર દ્વિપક્ષીય સંબંધોને નવી ઊર્જા આપવા સુધી સીમિત નથી, પરંતુ વૈશ્વિક ભૂ-રાજકીય સંતુલનમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
