Lok Sabha Election 2024: શું NRIs લોકસભા ચૂંટણીમાં મતદાન કરી શકશે? જો નહીં તો તેઓ મતદાર યાદીમાં નામ કેવી રીતે ઉમેરશે. વિષય સંબંધિત તમામ માહિતી સરળ શબ્દોમાં જાણવા માટે વાંચો અમારો અહેવાલ.
ભારતમાં 18 વર્ષથી ઉપરની દરેક વ્યક્તિને મત આપવાનો અધિકાર છે. એકમાત્ર શરત એ છે કે નાગરિકે તેની ભારતીય નાગરિકતા ન છોડવી જોઈએ. આવો જાણીએ આ સાથે જોડાયેલા દેશના નિયમો અને કાયદા શું કહે છે?
ભારતમાં 18મી લોકસભા ચૂંટણીની તારીખોની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. આ અંતર્ગત દેશભરમાં 7 તબક્કામાં ચૂંટણી યોજાશે. પ્રથમ તબક્કો 19 એપ્રિલ 2024થી શરૂ થશે અને મતદાનનો છેલ્લો તબક્કો 1 જૂનના રોજ પૂર્ણ થશે. જે બાદ 4 જૂને તમામ સ્થળોના પરિણામો એકસાથે જાહેર કરવામાં આવશે.
આવી સ્થિતિમાં, એક ખૂબ જ રસપ્રદ પ્રશ્ન ઉભો થાય છે કે શું વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો પણ આ લોકસભા ચૂંટણીમાં મતદાન કરી શકશે કે નહીં? તો ચાલો જાણીએ આ સવાલનો જવાબ. જુઓ, વિદેશમાં રહેતા ભારતીય નાગરિકોને 2010 સુધી મત આપવાનો અધિકાર નહોતો. હાલમાં, તેમને આ અધિકાર મળ્યો છે, પરંતુ તેની સાથે જોડાયેલ નિયમ એ છે કે NRI લોકોએ ફક્ત મતદાન મથક પર હાજર રહેવાનું રહેશે.
તેથી, લાંબા સમયથી NRIs રિમોટ વોટિંગની માંગણી કરી રહ્યાં છે, જેથી તેઓ દેશમાં જ્યાં પણ હોય ત્યાંથી ભારતમાં યોજાઈ રહેલી ચૂંટણીમાં મતદાન કરી શકે. આ વિષયને લઈને ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતમાં ઘણી અરજીઓ પણ દાખલ કરવામાં આવી હતી. જે અંગે ચૂંટણી પંચનું કહેવું છે કે રિમોટ વોટિંગની સિસ્ટમ પણ ટૂંક સમયમાં લાગુ કરવામાં આવશે.
ભારતીય કાયદો શું કહે છે?
ભારતીય નિયમો અનુસાર, ભારતની બહાર રહેતા કોઈપણ નાગરિકને ચૂંટણીમાં મતદાન કરવાનો મોકો ત્યારે જ મળે છે જો તેણે દેશની નાગરિકતાનો ત્યાગ ન કર્યો હોય, એટલે કે તેની પાસે દેશનો પાસપોર્ટ હોવો જોઈએ.
એક દાયકા પહેલા NRIને અધિકારો નહોતા
ભારતમાં, લગભગ એક દાયકા પહેલા, એટલે કે 2010 પહેલા, વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોને મત આપવાનો અધિકાર નહોતો. તે સમયે કાયદો એવો હતો કે જો કોઈ ભારતીય નાગરિક છ મહિનાથી વધુ સમય વિદેશમાં રહે તો તેનું નામ મતદાર યાદીમાંથી કાઢી નાખવામાં આવશે. આ પછી વર્ષ 2010માં રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ પીપલ્સ એક્ટમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા હતા. જે બાદ NRI ભારતીયોને વોટનો અધિકાર તો મળ્યો પરંતુ એક સમસ્યા પણ સામે આવી. સમસ્યા એ છે કે RP એક્ટની કલમ 20A મુજબ, કોઈપણ વ્યક્તિએ પોતાનો મત આપવા માટે બૂથ પર આવવું ફરજિયાત છે, એટલે કે NRI મત આપી શકે છે પરંતુ તેમણે મતદાન કરવા માટે જ બૂથ પર જવું પડશે. આ કારણોસર, મોટાભાગના NRI દરેક ચૂંટણીમાં તેમના મત આપવાથી વંચિત રહે છે.
વિદેશમાં રહેતા લોકો મતદાર યાદીમાં નામ ઉમેરી શકશે.
જો દેશનો કોઈપણ નાગરિક અભ્યાસ, નોકરી કે અન્ય કોઈ કારણોસર વિદેશમાં રહેતો હોય તો તે પોતાનું નામ મતદાર યાદીમાં ઉમેરી શકે છે. આ માટે 18 વર્ષથી વધુ ઉંમરના કોઈપણ એનઆરઆઈ ચૂંટણી પંચની વેબસાઈટ https://voters.eci.gov.in/ પર જઈ શકે છે અને વિદેશી મતદારો માટે નવા નોંધણીનું ફોર્મ 6A ભરી શકે છે, ત્યારબાદ થોડા દિવસોમાં નામ ઉમેરવામાં આવશે. . વિદેશના લોકો ભારતીય દૂતાવાસમાંથી મફતમાં ફોર્મ 6A પણ લઈ શકે છે. મતદાર યાદીમાં નામ ઉમેરાયા પછી, કોઈપણ NRI મત આપી શકે છે, તેણે ફક્ત તેના પાસપોર્ટ સાથે બૂથ પર હાજર રહેવું પડશે.
હજુ સુધી ઓનલાઈન વોટિંગની કોઈ સુવિધા નથી
હાલમાં, કોઈપણ એનઆરઆઈ પાસે ઓનલાઈન મતદાન કરવાની સુવિધા નથી. હાલમાં માત્ર ચૂંટણી ફરજમાં રોકાયેલા સરકારી કર્મચારીઓ, સેનાના જવાનો કે વિદેશમાં કામ કરતા અધિકારીઓને ઈલેક્ટ્રોનિક અથવા પોસ્ટ દ્વારા મતદાન કરવાની સુવિધા છે. આવા મતદારોને સેવા મતદારો પણ કહેવામાં આવે છે.
આ સેવા મતદારો ઈલેક્ટ્રોનિકલી ટ્રાન્સમિટેડ પોસ્ટલ બેલેટ સિસ્ટમ (ETPBS) દ્વારા તેમના મત આપે છે. ETPBS નો ઉપયોગ કરીને, પોસ્ટલ બેલેટ પ્રથમ સેવા મતદારોને મોકલવામાં આવે છે. આ પછી, સેવા મતદારો તેને ડાઉનલોડ કરે છે અને તેમનો મત આપે છે અને પછી તેને ઈમેલ અથવા પોસ્ટ દ્વારા રિટર્નિંગ ઓફિસરને મોકલે છે.
ચૂંટણી પંચના ડેટા અનુસાર, 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 18 લાખથી વધુ પોસ્ટલ બેલેટ મોકલવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી 10.84 લાખ સેવા મતદારોએ તેમને ભરીને મોકલ્યા હતા. એટલે કે 60 ટકાથી વધુ વોટ ETBPS દ્વારા પડ્યા હતા. ચૂંટણી પંચના જણાવ્યા અનુસાર, તેઓ એનઆરઆઈ માટે સમાન સુવિધા તૈયાર કરી રહ્યા છે પરંતુ તે હજી તૈયાર નથી. ત્રણ વર્ષ પહેલા ચૂંટણી પંચે આ અંગે કેન્દ્ર સરકારને પ્રસ્તાવ પણ રજૂ કર્યો હતો. કેન્દ્ર સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં એમ પણ કહ્યું હતું કે તે NRI માટે રિમોટ વોટિંગની સુવિધા શરૂ કરવાનું વિચારી રહી છે અને ટૂંક સમયમાં તેને શરૂ કરશે.
NRIની સંખ્યા કરોડોમાં છે
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વિશ્વના દરેક ખૂણામાં વર્તમાન વિદેશી ભારતીયોની સંખ્યા લગભગ 1 કરોડ 36 લાખ છે. તેમાંથી સૌથી વધુ 34.19 લાખ લોકો UAEમાં રહે છે. અમેરિકામાં 12.80 લાખ ભારતીયો છે. તેમાંથી, ચૂંટણી પંચ અનુસાર, 1.25 લાખ ભારતીયો નોંધાયેલા છે.
