પશુપાલકો માટે ઉપયોગી ટીપ્સ: શિયાળામાં પણ દૂધની માત્રા કેવી રીતે જાળવવી?
Milk Production: તાપમાનમાં ઘટાડો થતાં જ પશુપાલકો (Dairy Farmers) માટે સૌથી મોટો પ્રશ્ન બની જાય છે — કેવી રીતે તેમના પશુઓનું દૂધ ઉત્પાદન (Milk Production in Cows and Buffaloes) જાળવી રાખવું. ઠંડીમાં ગાય અને ભેંસના શરીરને ગરમી જાળવવા વધારાની ઊર્જાની જરૂર પડે છે. જો આ સમય દરમિયાન આહાર અને સંભાળ પર થોડું વધુ ધ્યાન આપવામાં આવે, તો દૂધની માત્રા તથા ગુણવત્તા બંનેમાં સુધારો શક્ય બને છે.
ડૉ. બૃહસ્પતિ ભારતીએ આપેલી મહત્વની સલાહ
મધ્ય પ્રદેશના સતનાના પશુચિકિત્સક ડૉ. બૃહસ્પતિ ભારતીએ જણાવ્યું કે ઠંડીના દિવસોમાં પશુઓના આહારમાં થોડા ફેરફારો કરીને દૂધની ઉપજમાં નોંધપાત્ર વધારો કરી શકાય છે. તેમનું કહેવું છે કે આ સમય દરમિયાન પશુઓને એવા તત્વો આપવાની જરૂર હોય છે, જે શરીરને ગરમી અને ઊર્જા બંને પૂરી પાડે.
આહારમાં શું સામેલ કરવું
ઠંડીના મોસમમાં પશુઓને ભૂસા, ગોળ, મકાઈ, જ્વાર, દલિયા અને સરસવની ખલી (Mustard Cake) આપવી ફાયદાકારક છે. આ વસ્તુઓ શરીરને ગરમી આપે છે અને ઊર્જા જાળવે છે. પ્રોટીનની જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે મગફળી અથવા અલસીની ખોળ (Linseed Cake) આપવી જોઈએ. સંતુલિત આહાર માટે લીલા ચારા અને સૂકા ચારા બંનેનું સંયોજન સૌથી સારું માનવામાં આવે છે.
કૅલ્શિયમ અને પાણીનું મહત્વ
ડૉ. ભારતીએ જણાવ્યું કે દૂધ ઉત્પાદનમાં કૅલ્શિયમ અને પાણીની ભૂમિકા ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે. બજારમાં ઉપલબ્ધ કૅલ્શિયમની ટેબ્લેટ્સ ઉપયોગી છે, પરંતુ કુદરતી રીતે પણ ખેડૂત ખડિયા અથવા ચૂનાનો ઉપયોગ કરીને ઘરેલું કૅલ્શિયમ તૈયાર કરી શકે છે.
પાચન માટે ગરમ પાણી જરૂરી
ઠંડીમાં પશુઓને હંમેશા થોડું ગરમ પાણી પીવડાવવું જોઈએ. આથી તેમનું પાચનતંત્ર સક્રિય રહે છે. દાણાને પણ હળવા ગરમ પાણીમાં ફુલાવી આપવાથી પાચન સહેલું બને છે. આહારમાં ચૂની (ચણાનો છાલ), ચોકર (ઘઉંના અવશેષ) અને બરસીમ અથવા લોબિયા જેવા પૌષ્ટિક ચારા ઉમેરવાથી દૂધની ગુણવત્તા સુધરે છે.
ગરમ બિછાવણ અને ઠંડીથી રક્ષણ
પશુઓને ઠંડી હવાઓથી બચાવવા માટે સૂકું અને નરમ બિછાવણ આપવું જોઈએ — જેમ કે પરાળી, પવાલ અથવા સૂકા ઘાસનો ઉપયોગ કરવો. ખુલ્લી દિશામાંથી આવતી ઠંડી હવાઓ અટકાવવા માટે બારણાં અને ખૂણાઓ ઢાંકી દેવાં જોઈએ. આ રીતે યોગ્ય આહાર, ગરમી અને દેખરેખ સાથે ઠંડીનો મોસમ દૂધ ઉત્પાદન માટે ફાયદાકારક બની શકે છે.
