ભક્તિ મૂર્તિમાં નહીં, મનની શુદ્ધિમાં છે – પ્રેમાનંદજી મહારાજની પ્રેરક વાણી
હનુમાનજીને સંકટ મોચન અને બાળ બ્રહ્મચારીના રૂપમાં પૂજવામાં આવે છે. તેમની આરાધના સાથે જોડાયેલી માન્યતાઓ પર સમયાંતરે ચર્ચા થતી રહે છે, ખાસ કરીને મહિલાઓની ભૂમિકાને લઈને અનેક મંતવ્યો પ્રચલિત છે. સંત પ્રેમાનંદ મહારાજે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભક્તિ કોઈ મૂર્તિને સ્પર્શ કરવામાં નહીં, પરંતુ સાચા મન અને આસ્થામાં રહેલી છે. આ જ પૂજાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ છે.
હનુમાનજી ભગવાન શિવના 11મા અવતાર છે. તેમને સંકટોને હરનારા એટલે કે ‘સંકટ મોચન’ અને આજીવન બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરનારા એટલે કે ‘બાળ બ્રહ્મચારી’ના રૂપમાં પૂજવામાં આવે છે. કેટલાક લોકો માને છે કે સ્ત્રીઓએ હનુમાનજીની પૂજાથી દૂર રહેવું જોઈએ અથવા મૂર્તિને સ્પર્શ ન કરવો જોઈએ, જ્યારે બીજી તરફ એવો પણ વિચાર છે કે પૂજા સંપૂર્ણપણે વ્યક્તિની આસ્થા અને ભાવનાઓનો વિષય છે.
આ સંદર્ભમાં સંત પ્રેમાનંદ મહારાજના વિચારો વિશેષરૂપે નોંધનીય છે. તેમણે એક વીડિયોમાં આ વિષય પર વિસ્તૃતપણે પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો છે.
મહિલાઓની ભક્તિ અને હનુમાનજી
જ્યારે એક ભક્તે પ્રેમાનંદજી મહારાજને પ્રશ્ન કર્યો કે શું મહિલાઓએ હનુમાનજીની મૂર્તિ પાસે ન જવું જોઈએ અથવા તેમની પૂજા ન કરવી જોઈએ, તો તેમણે આ વિષયને સ્પષ્ટ કરતાં કહ્યું કે:
“માત્ર મૂર્તિ સુધી પહોંચી જવું અથવા તેને સ્પર્શ કરવો એ જ ભક્તિ નથી. ભક્તિ હૃદય અને મનની શુદ્ધ ભાવનાઓ સાથે જોડાયેલી હોય છે.”
મહારાજશ્રીએ કહ્યું કે જો કોઈ મહિલા સાચા મનથી શ્રદ્ધા રાખે છે, તો તે ગમે ત્યાંથી હનુમાનજીની પૂજા કરી શકે છે. પૂજાનો સંબંધ શારીરિક અંતર કે સંપર્ક સાથે નહીં, પરંતુ આત્માની ભાવના સાથે છે.
બ્રહ્મચર્યનો આદર્શ અને મર્યાદા
હનુમાનજીને તેમના મહાન બાળ બ્રહ્મચર્યના આદર્શ માટે પ્રતિષ્ઠિત કરવામાં આવ્યા છે. પ્રેમાનંદજી મહારાજે જણાવ્યું કે આ જ કારણથી મહિલાઓએ તેમના શરીર એટલે કે મૂર્તિને સ્પર્શ કરવાથી બચવું જોઈએ.
- સન્માનનું પ્રતીક: તેમણે સ્પષ્ટતા કરી કે આ નિયમ કોઈ પણ પ્રકારના ભેદભાવ માટે નથી. પરંતુ, આ નિયમ હનુમાનજીના બ્રહ્મચર્યના આદર્શને સન્માન આપવા માટે છે, જેનું પાલન કરવું દરેક સાધક માટે યોગ્ય માનવામાં આવે છે.
- મર્યાદા અને સંયમ: પ્રેમાનંદજીએ સમજાવ્યું કે મર્યાદા અને સંયમ દરેક સાધક માટે જરૂરી છે. તેથી જ ભક્તિનું સ્વરૂપ શારીરિક સંપર્ક કે મૂર્તિ સ્પર્શ સુધી સીમિત ન હોવું જોઈએ. સાચી ભક્તિ મનની પવિત્રતામાં છે.
પૂજાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ
પ્રેમાનંદજી મહારાજ અનુસાર, ભગવાનની પૂજા માત્ર બાહ્ય ક્રિયાઓ કે મૂર્તિના સ્પર્શ સુધી સીમિત નથી.
- સાચી પૂજા મનની છે: સાચી પૂજા મનની ઊંડાઈ અને શ્રદ્ધાથી થાય છે. જો મહિલા હનુમાનજીનું સ્મરણ હૃદયથી કરે છે, તેમના નામનો જાપ કરે છે, અથવા તેમને પ્રણામ કરે છે, તો તે જ તેની સૌથી મોટી અને વાસ્તવિક પૂજા છે.
- આશીર્વાદનો નિવાસ: તેમણે કહ્યું કે ભગવાનના આશીર્વાદ કોઈ મૂર્તિ કે વિશેષ સ્થાન સુધી સીમિત હોતા નથી. તે ભક્તના મનમાં નિવાસ કરે છે અને સાચા ભાવોથી પ્રગટ થાય છે.
આ પ્રકારે, પ્રેમાનંદજી મહારાજે સ્પષ્ટ કર્યું કે મહિલાઓ પૂર્ણ શ્રદ્ધા અને આસ્થા સાથે હનુમાનજીની પૂજા અને સ્મરણ કરી શકે છે, પરંતુ બાળ બ્રહ્મચારી સ્વરૂપનું સન્માન કરતાં મૂર્તિના સીધા સ્પર્શથી બચવું જોઈએ.
