ત્રણ નવા બિલોની રજૂઆત
કેન્દ્ર સરકાર સંસદના ચોમાસુ સત્રમાં ત્રણ મહત્વપૂર્ણ બિલો રજૂ કરવા જઈ રહી છે: કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ સરકાર (સુધારા) બિલ, 2025, બંધારણ (130મો સુધારો) બિલ, 2025, અને જમ્મુ અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન (સુધારા) બિલ, 2025. આ બિલોનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ગંભીર ગુનાહિત આરોપોમાં ધરપકડ થયેલા અને કસ્ટડીમાં રહેલા વડા પ્રધાન, મુખ્યમંત્રીઓ અને મંત્રીઓને પદ પરથી હટાવવા માટે કાનૂની માળખું પૂરું પાડવાનો છે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહ આ બિલોને સંસદની સંયુક્ત સમિતિને મોકલવાનો પ્રસ્તાવ પણ મૂકશે.
બિલોમાં મુખ્ય જોગવાઈઓ શું છે?
આ બિલો અનુસાર, જો કોઈ વડા પ્રધાન, મુખ્યમંત્રી, અથવા કેન્દ્રીય કે રાજ્યના મંત્રીને ગંભીર ગુનાહિત કેસમાં ધરપકડ કરવામાં આવે અને તેઓ સતત 30 દિવસ સુધી કસ્ટડીમાં રહે, તો તેમને પદ પરથી દૂર કરી શકાય છે.
- પદ પરથી દૂર કરવાની પ્રક્રિયા: જો કોઈ મંત્રી 30 દિવસ સુધી કસ્ટડીમાં રહે તો તેઓ સ્વયંભૂ પદ પરથી રાજીનામું આપશે. જો તેઓ તેમ ન કરે, તો 31મા દિવસે તેમનું પદ આપોઆપ ખાલી થઈ જશે.
- વડા પ્રધાનની સત્તા: વડા પ્રધાન રાષ્ટ્રપતિને આવા મંત્રીને પદ પરથી દૂર કરવા માટે ભલામણ કરી શકે છે. જોકે, ભલામણ ન કરે તો પણ, મંત્રીએ કાયદા અનુસાર પદ છોડવું પડશે.
- પુનઃનિયુક્તિની જોગવાઈ: આ બિલની એક ખાસ વાત એ છે કે જે મંત્રીને હટાવવામાં આવે છે, તે જેલમાંથી બહાર આવ્યા પછી ફરીથી પદ પર નિયુક્ત થઈ શકે છે.
આ સુધારાઓ બંધારણની કલમ 75, 164 અને 239AA, તેમજ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ અધિનિયમ, 1963 અને જમ્મુ અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન અધિનિયમ, 2019માં ફેરફાર કરીને લાગુ કરવામાં આવશે.
આ કાયદાની જરૂર કેમ પડી?
આ બિલો લાવવા પાછળ સરકારનું મુખ્ય કારણ એ છે કે હાલના કાયદાઓમાં ગંભીર ગુનાહિત આરોપમાં ધરપકડ થયેલા મંત્રીઓને પદ પરથી હટાવવાની કોઈ સ્પષ્ટ જોગવાઈ નથી. ઉદાહરણ તરીકે, ભૂતકાળમાં દિલ્હીના પૂર્વ મંત્રી સત્યેન્દ્ર જૈન અને તમિલનાડુના પૂર્વ મંત્રી સેન્થિલ બાલાજી જેવા નેતાઓ લાંબા સમય સુધી જેલમાં રહ્યા હોવા છતાં તેમના મંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્યું ન હતું. આ બિલ આવી પરિસ્થિતિઓને અટકાવવા અને રાજકીય જવાબદારી સુનિશ્ચિત કરવા માટે લાવવામાં આવ્યું છે.
વિપક્ષનો ડર અને આક્ષેપો
વિપક્ષી પાર્ટીઓ, ખાસ કરીને કોંગ્રેસ અને ટીએમસી, આ બિલોનો આકરો વિરોધ કરી રહી છે. તેમનો મુખ્ય ડર અને આક્ષેપો નીચે મુજબ છે:
- કેન્દ્રીય એજન્સીઓનો દુરુપયોગ: વિપક્ષનો આરોપ છે કે સરકાર ED, CBI જેવી કેન્દ્રીય એજન્સીઓનો દુરુપયોગ કરીને વિરોધ પક્ષના મુખ્યમંત્રીઓ અને મંત્રીઓને મનસ્વી રીતે ધરપકડ કરશે.
- વિપક્ષને અસ્થિર કરવાનો પ્રયાસ: કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા અભિષેક સિંઘવીએ કહ્યું કે, આ કાયદો સરકારને ચૂંટણીમાં હરાવી ન શકાય તેવા વિરોધ પક્ષના નેતાઓને પદ પરથી દૂર કરવાની સત્તા આપશે, જે લોકશાહી વિરોધી છે.
- પક્ષપાતી કાર્યવાહીનો ડર: વિપક્ષનો દાવો છે કે આ કાયદો શાસક પક્ષના નેતાઓ પર લાગુ નહીં થાય, જ્યારે વિપક્ષી નેતાઓને સરળતાથી નિશાન બનાવી શકાય છે, જેનાથી દેશમાં રાજકીય અસ્થિરતા વધશે.
- ચાર્જશીટ અને દોષિત ઠરાવ્યા વગર સત્તા: ટીએમસી સાંસદ સાગરિકા ઘોષે જણાવ્યું કે આ કાયદો સરકારને કોઈપણ ચાર્જશીટ કે દોષિત ઠેરવ્યા વગર પણ મુખ્યમંત્રીને હટાવવાની વિશાળ સત્તા આપે છે, જે બંધારણીય સિદ્ધાંતોનું ઉલ્લંઘન છે.
