Pakistan-Russia deal: ભારતનો મિત્ર, પાકિસ્તાનનો નજીકનો મિત્ર! રશિયા-પાકિસ્તાન સોદા પર ચર્ચા
Pakistan-Russia deal: ભારત અને રશિયા વચ્ચે દાયકાઓ જૂની મિત્રતા હવે એક નવા વ્યૂહાત્મક પડકારનો સામનો કરી રહી છે. તેનું કારણ છે – રશિયા અને પાકિસ્તાન વચ્ચે એક મહત્વપૂર્ણ ઔદ્યોગિક કરાર, જેના હેઠળ પાકિસ્તાન સ્ટીલ મિલ્સ (PSM) ફરી શરૂ કરવામાં આવશે.
મોસ્કોમાં કરાર પર હસ્તાક્ષર
હાલમાં મોસ્કોમાં પાકિસ્તાન દૂતાવાસમાં કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં રશિયન અને પાકિસ્તાની અધિકારીઓએ PSM ને પુનર્જીવિત કરવાની યોજનાને મંજૂરી આપી હતી. આ એ જ સ્ટીલ મિલ છે જે 1971 માં સોવિયેત યુનિયનની મદદથી સ્થાપિત થઈ હતી – અને જે હવે પાકિસ્તાન-રશિયા સંબંધોનું પ્રતીક બની રહી છે.
PSM: પતનથી પુનર્જીવન સુધી
સ્ટીલ મિલ 2008 થી સતત નુકસાનમાં છે.
2008-09 માં ₹16.9 બિલિયન પાકિસ્તાની રૂપિયાથી શરૂ થયું નુકસાન.
આ નુકસાન 5 વર્ષમાં વધીને ₹118.7 બિલિયન થયું.
પાછલી સરકારો – PPP, PML-N અને બાદમાં PTI – તેને સફળતાપૂર્વક સંભાળી શકી નહીં. જો કે, ઇમરાન ખાનની સરકારે તેને ફરીથી શરૂ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેના કારણે કોન્ટ્રાક્ટ મેળવવા માટે રશિયા અને ચીન વચ્ચે સ્પર્ધા થઈ.
રશિયા જીત્યું, ચીન પાછળ
જોકે અગાઉ ચીની કંપનીઓ આ પ્રોજેક્ટમાં આગળ હતી અને પાકિસ્તાનની પીટીઆઈ સરકારે ચીનની તરફેણમાં વલણ દર્શાવ્યું હતું, પરંતુ વાટાઘાટો કોઈ નિષ્કર્ષ પર પહોંચી શકી ન હતી. હવે રશિયાએ અંતિમ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરીને જીત મેળવી છે.
ભારત માટે વ્યૂહાત્મક ચિંતા શા માટે?
ભારત અને રશિયાના ઐતિહાસિક સંબંધો લશ્કરી, વેપાર અને રાજદ્વારી સ્તરે ખૂબ જ મજબૂત રહ્યા છે. પરંતુ હવે પાકિસ્તાન સાથે રશિયાની વધતી ભાગીદારી ભારતની વિદેશ નીતિ માટે નવું સંતુલન સ્થાપિત કરવા માટે એક પડકાર બની શકે છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે આ ફક્ત ઔદ્યોગિક સોદો નથી, પરંતુ બદલાતા રાજકીય સમીકરણોનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે – ખાસ કરીને જ્યારે પાકિસ્તાનનો નજીકનો સાથી ચીન પહેલેથી જ રશિયાની નજીક છે.
નિષ્કર્ષ:
રશિયા અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો પીએસએમ સોદો ફક્ત આર્થિક દૃષ્ટિકોણથી મહત્વપૂર્ણ નથી, પરંતુ તે ભવિષ્યની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે. ભારત માટે તેની વિદેશ નીતિ પર વધુ કાળજીપૂર્વક નજર નાખવાનો સમય આવી ગયો છે – ખાસ કરીને તેના મિત્રો સાથેના સંબંધો જે હવે ભારતના વિરોધીઓ સાથે ખભા મિલાવીને ઉભા જોવા મળી શકે છે.
