3 કલાકમાં વેરિફિકેશન, 1 કલાકમાં પૈસા – RBIની નવી ચેક ક્લિયરન્સ ફોર્મ્યુલા
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ કરોડો બેંક ગ્રાહકો માટે રાહતની જાહેરાત કરી છે. ચેક દ્વારા ચુકવણી કરનારાઓને હવે 2-3 દિવસ રાહ જોવી પડશે નહીં, કારણ કે 4 ઓક્ટોબર, 2025 થી, ચેક ક્લિયરન્સ પ્રક્રિયા ઝડપી અને થોડા કલાકોમાં પૂર્ણ થશે.
નવી સિસ્ટમ શું છે?
RBI એ ‘કન્ટિન્યુઅસ ક્લિયરિંગ એન્ડ સેટલમેન્ટ ઓન રિયલાઇઝેશન’ નામની નવી સિસ્ટમ લાગુ કરવાની જાહેરાત કરી છે. આમાં, સવારે 10 થી સાંજે 4 વાગ્યા સુધી જમા કરાયેલા ચેકને તાત્કાલિક સ્કેન કરીને ક્લિયરિંગ હાઉસમાં મોકલવામાં આવશે અને તે જ દિવસે ક્લિયર કરવામાં આવશે. અત્યાર સુધી ચેક ‘બેચ પ્રોસેસિંગ’માં જતા હતા, જેમાં સમય લાગતો હતો.
આ સિસ્ટમ બે તબક્કામાં લાગુ કરવામાં આવશે
પ્રથમ તબક્કો (4 ઓક્ટોબર, 2025): બેંકે સાંજે 7 વાગ્યા સુધીમાં ચેકનું વેરિફિકેશન પૂર્ણ કરવું પડશે. જો વેરિફિકેશન સમયસર નહીં થાય, તો ચેક ઓટો-એક્સેપ્ટેડ માનવામાં આવશે.
બીજો તબક્કો (3 જાન્યુઆરી, 2026): નિયમો વધુ કડક હશે. ચેક મળ્યાના 3 કલાકની અંદર બેંકે ચકાસણી કરવાની રહેશે. ઉદાહરણ તરીકે, સવારે 10 થી 11 વાગ્યાની વચ્ચે મળેલા ચેકની ચકાસણી બપોરે 2 વાગ્યા સુધીમાં કરવાની રહેશે.
ગ્રાહકોને પૈસા ક્યારે મળશે?
ક્લિયરન્સ અને સેટલમેન્ટ પૂર્ણ થયા પછી, મહત્તમ 1 કલાકની અંદર ગ્રાહકના ખાતામાં પૈસા જમા થઈ જશે. આનાથી વેપારીઓ અને સામાન્ય ગ્રાહકોને મોટી રાહત મળશે અને વ્યવહારોની ગતિ વધશે.
RBIનો ઉદ્દેશ
- સેટલમેન્ટ જોખમ ઘટાડવા માટે
- પ્રક્રિયાની કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે
- ગ્રાહકોને ઝડપી સેવા પૂરી પાડવા માટે
