ITR માં મુક્તિ પ્રાપ્ત આવક જાહેર કરવી શા માટે જરૂરી છે?
દર વર્ષે આવકવેરા રિટર્ન (ITR) ફાઇલ કરતી વખતે, આપણે આપણી કરપાત્ર આવક જાહેર કરીએ છીએ, પરંતુ મુક્તિપાત્ર આવક વિશે માહિતી આપવી પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે. ઘણા લોકો વિચારે છે કે જ્યારે કોઈ આવક કરના દાયરામાં આવતી નથી, તો તેને ITR માં લખવાની જરૂર કેમ છે. પરંતુ સત્ય એ છે કે આવકવેરા વિભાગ દરેક કરદાતાની સંપૂર્ણ નાણાકીય પ્રોફાઇલ સમજવા માંગે છે. આ જ કારણ છે કે રિટર્નમાં મુક્તિપાત્ર આવક જાહેર કરવી ફરજિયાત છે.
મુક્તિપાત્ર આવકની શ્રેણીઓ
આવકવેરા કાયદામાં 50 થી વધુ શ્રેણીઓ છે, જેમાં મુક્તિ ઉપલબ્ધ છે. ઉદાહરણ તરીકે –
- કૃષિ આવક: કલમ 10(1) હેઠળ સંપૂર્ણપણે કરમુક્ત.
- કરમુક્ત બોન્ડ પર વ્યાજ: કલમ 10(15) હેઠળ મુક્ત.
- સંબંધીઓ તરફથી ભેટ: કલમ 56(2) હેઠળ કરમુક્ત.
- બચત ખાતા પર વ્યાજ: કલમ 80TTA હેઠળ ₹10,000 સુધી મુક્ત.
પરંતુ આ શ્રેણીઓ માટે મર્યાદા છે. ઉદાહરણ તરીકે, બિન-સંબંધી તરફથી ₹50,000 સુધીની ભેટ કરમુક્ત છે, અને તેનાથી વધુ કરપાત્ર છે.
મુક્તિ જાહેર ન કરવાના ગેરફાયદા
જો કરદાતા મુક્તિ પ્રાપ્ત આવક વિશેની માહિતી છુપાવે છે, તો તે ભવિષ્યમાં સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે. આવકવેરા વિભાગ બેંકો, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ, શેરબજાર અને અન્ય નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી ડેટા મેળવતો રહે છે. જો રિટર્નમાં આપવામાં આવેલી માહિતી અને વાસ્તવિક ડેટા વચ્ચે કોઈ વિસંગતતા હોય, તો ટેક્સ નોટિસ મોકલી શકાય છે.
ઉદાહરણ તરીકે – ધારો કે તમને બચત ખાતા પર ₹12,000 નું વ્યાજ મળ્યું છે. ₹10,000 સુધી મુક્તિ પ્રાપ્ત છે, પરંતુ ₹2,000 કરપાત્ર રહેશે. જો તમે તેનો ખુલાસો નહીં કરો, તો વિભાગ પછીથી તેને TDS અથવા બેંક ડેટા સાથે મેચ કરીને તમને નોટિસ મોકલી શકે છે.
દંડની જોગવાઈ
જો મુક્તિ માહિતી જાણી જોઈને આપવામાં ન આવે અને પછીથી આ આવક કરપાત્ર હોવાનું જાણવા મળે, તો કલમ 270A હેઠળ તેના પર વ્યાજ અને કર તેમજ દંડ વસૂલવામાં આવી શકે છે. ક્યારેક ખોટી રિપોર્ટિંગ અથવા મેળ ખાતી ન હોવાને કારણે, આવકવેરા વિભાગ સમગ્ર કેસની ફરીથી તપાસ કરી શકે છે, જેના કારણે કરદાતાને વધારાની મુશ્કેલી પડે છે.
ખુલાસો શા માટે જરૂરી છે?
પારદર્શિતા જાળવવામાં આવે છે.
ભવિષ્યમાં કોઈપણ પ્રકારની કર જવાબદારી ટાળવામાં આવે છે.
નોટિસ, વ્યાજ અથવા દંડનું જોખમ ઓછું થાય છે.
તમારી નાણાકીય પ્રોફાઇલ સાચી અને અપડેટ રહે છે.
ઘણીવાર કરદાતાઓ વિચારે છે કે મુક્તિ પ્રાપ્ત આવક જાહેર કરવામાં કોઈ ફાયદો નથી, પરંતુ વાસ્તવમાં તે તમારા રક્ષણ માટે છે. યોગ્ય ખુલાસો કરવાથી તમારી વિશ્વસનીયતા વધે છે અને કર વિભાગ સમક્ષ તમારો રેકોર્ડ સ્પષ્ટ રહે છે.
