‘દૂધ સંજીવની યોજના’: ગુજરાતના ૯.૭૫ લાખથી વધુ બાળકોને મળ્યું શક્તિનું ‘અમૃત’ પોષણ, કુપોષણ મુક્ત ભવિષ્યનો પાયો
ગુજરાત સરકારે રાજ્યના ભવિષ્યને સશક્ત બનાવવા માટે શરૂ કરેલી ‘દૂધ સંજીવની યોજના’ લાખો બાળકો અને માતાઓ માટે સાચા અર્થમાં જીવનદાયી સાબિત થઈ રહી છે. બાળકોના સ્વાસ્થ્યને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપતી આ ૧૦૦ ટકા રાજ્ય પુરસ્કૃત યોજના, ખાસ કરીને આદિજાતિ અને અંતરિયાળ વિસ્તારો માં કુપોષણ સામે લડવા માટે એક મજબૂત કવચ બની છે.
ગુજરાતના ૨૦ જિલ્લાના ૧૪૧ ઘટકો (૧૦૫ આદિજાતિ અને ૩૬ વિકાસશીલ) માં કાર્યરત આ યોજના થકી અત્યાર સુધીમાં ૯,૭૫,૧૦૩ બાળકો ને લાભ આપવામાં આવ્યો છે. નિયમિત પોષણયુક્ત દૂધના વિતરણથી આ બાળકોને રોગો સામે લડવાની શક્તિ મળી છે અને શિક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે જરૂરી ઊર્જા પણ મળી રહી છે.
બાળ સ્વાસ્થ્ય માટે ‘દૂધ સંજીવની’
આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ આંગણવાડી કેન્દ્રો દ્વારા પોષણયુક્ત દૂધનું વિતરણ કરીને રાજ્યના બાળકો અને માતાઓને સુપોષિત બનાવવાનો છે. ગરીબ અને અંતરિયાળ વિસ્તારોના વિદ્યાર્થીઓને આ દૂધ સંજીવની તેમના શારીરિક અને માનસિક વિકાસ માટે અત્યંત જરૂરી પોષક તત્વો પૂરા પાડે છે.
યોજના હેઠળ લાભાર્થીઓને અપાતી સહાયની વિગતો:
| લાભાર્થીનો પ્રકાર | દૂધની માત્રા | વિતરણ સમયગાળો | હેતુ |
| ૬ માસથી ૬ વર્ષના આંગણવાડી બાળકો | ૧૦૦ મિ.લિ. | અઠવાડિયામાં ૫ દિવસ | શારીરિક અને માનસિક વિકાસ માટે |
| સગર્ભા અને ધાત્રી માતાઓ | ૨૦૦ મિ.લિ. | અઠવાડિયામાં ૨ દિવસ (બુધવાર અને શુક્રવાર) | ગર્ભાવસ્થા અને શિશુના પોષણ માટે ટેકો |
આ પોશ્ચ્યુરાઇઝડ, ફોર્ટિફાઈડ (પોષક તત્વો ઉમેરાયેલું) અને ફ્લેવર્ડ દૂધ તેમને તંદુરસ્ત રાખવામાં અને ભણતરમાં વધુ ધ્યાન આપવામાં મદદરૂપ બને છે.
ગરીબ અને આદિવાસી વિસ્તારો માટે આશીર્વાદ
‘દૂધ સંજીવની યોજના’ એ ગુજરાતના વિકાસશીલ અને આદિજાતિ વિસ્તારોમાં કુપોષણની સમસ્યા સામે લડવા માટેનું સૌથી મોટું શસ્ત્ર છે. આ યોજના સુનિશ્ચિત કરે છે કે અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં રહેતા બાળકોને પણ પોષણના અધિકારથી વંચિત ન રહેવું પડે.
- કાર્યરત વિસ્તારો: રાજ્યના ૨૦ જિલ્લાના ૧૪૧ ઘટકો માં આ યોજના કાર્યરત છે, જે દર્શાવે છે કે સરકાર આર્થિક અને સામાજિક રીતે પછાત વર્ગના બાળકોના સ્વાસ્થ્યને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપી રહી છે.
- નિયમિત પોષણ: સરકારી અને અનુદાનિત શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતાં લાખો વિદ્યાર્થીઓને દરરોજ નિયમિતપણે દૂધ મળવાથી તેમના પોષણ સ્તરમાં નોંધપાત્ર સુધારો જોવા મળ્યો છે.
આ યોજના માત્ર દૂધનું વિતરણ નથી, પરંતુ શિક્ષણ અને આરોગ્ય વચ્ચેના સંબંધને મજબૂત બનાવે છે. સારી પોષણ સ્થિતિ બાળકોની શીખવાની ક્ષમતામાં વધારો કરે છે, જેનાથી રાજ્યના માનવ સંસાધન વિકાસને બળ મળે છે.
બજેટમાં જોગવાઈ: ભવિષ્યનું રોકાણ
ગુજરાત સરકારે આ યોજનાની મહત્તાને માત્ર સ્વીકારી નથી, પરંતુ તેના વિસ્તરણ અને નિયમિતતા માટે નક્કર પગલાં પણ લીધા છે.
- મોટી બજેટ ફાળવણી: રાજ્ય સરકારે વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬ માટે આ યોજના માટે રૂ. ૧૩૩.૨૬ કરોડ ની મોટી બજેટ જોગવાઇ કરી છે.
- નિયમિતતાની ખાતરી: આ જોગવાઈ સુનિશ્ચિત કરે છે કે રાજ્યના વધુ ને વધુ જરૂરિયાતમંદ બાળકો અને માતાઓને આ પોષણનું અમૃત નિયમિતપણે મળતું રહે.
ગુજરાત સરકારની આ પહેલ રાજ્યને કુપોષણ મુક્ત બનાવવાની દિશામાં એક મજબૂત પગલું છે. બાળકોના પોષણ સ્તરને સુધારવા માટેની આ પ્રતિબદ્ધતા આવનારી પેઢીના ઉજ્જવળ અને તંદુરસ્ત ભવિષ્યનો પાયો નાખી રહી છે. ‘દૂધ સંજીવની યોજના’ એ સાબિત કર્યું છે કે બાળ સ્વાસ્થ્યમાં રોકાણ કરવું એ દેશના ભવિષ્યમાં રોકાણ કરવા સમાન છે.
