કમર દર્દ અને તમારા મગજ વચ્ચેનું ગહન જોડાણ: રાહત મેળવવાનો ઉપાય
કમરનો દુખાવો (Back Pain) આધુનિક જીવનની એક સામાન્ય સમસ્યા બની ગયો છે. કલાકો સુધી કમ્પ્યુટર પર કામ કરવું, તણાવપૂર્ણ દિનચર્યા અને શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ – આ બધા પરિબળો મળીને કમરમાં એવો દુખાવો પેદા કરે છે, જે ધીમે ધીમે આપણા રોજિંદા જીવન પર અસર કરે છે.
પરંતુ, એક નવા વૈજ્ઞાનિક અહેવાલમાં આ દર્દમાંથી રાહત મેળવવાની એક નવી દિશા મળી છે. જેએએમએ નેટવર્ક ઓપન (JAMA Network Open) માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, કમરના દુખાવાની રાહત દવાઓ કે ઇન્જેક્શનમાં નહીં, પરંતુ આપણા મન અને વિચારોમાં છુપાયેલી છે.
મગજ અને કમરના દર્દનું જોડાણ
૭૭૦ સહભાગીઓ પર કરવામાં આવેલા આ અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું કે માઇન્ડફુલનેસ-આધારિત થેરાપી (MBT) અને કોગ્નિટિવ બિહેવિયરલ થેરાપી (CBT) બંનેએ નીચલા કમરના દુખાવામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કર્યો.
આનું કારણ એ છે કે ઘણીવાર શરીરનો દુખાવો આપણા માનસિક તણાવ અને ભાવનાત્મક બોજ સાથે ઊંડાણપૂર્વક જોડાયેલો હોય છે.
૧. માઇન્ડફુલનેસ-આધારિત થેરાપી (MBT)
માઇન્ડફુલનેસ થેરાપીનો સિદ્ધાંત સરળ છે: વર્તમાન ક્ષણમાં જીવવું અને તમારા શરીર પ્રત્યે દયાળુ રહેવું.
- સિદ્ધાંત: આ થેરાપી તમને શીખવે છે કે દુખાવાને દુશ્મન નહીં, પણ એક સંકેત તરીકે જુઓ.
- અસર: જ્યારે મન શાંત હોય છે, ત્યારે શરીર આપોઆપ તણાવમુક્ત થવા લાગે છે અને સ્નાયુઓમાં આવેલો કડકપણાનો અનુભવ (કસાવાટ) ઓછો થાય છે.
- કેવી રીતે શરૂ કરવું:
- ઊંડા શ્વાસ લો.
- આંખો બંધ કરીને બેસો અને દરેક શ્વાસને અનુભવો.
- આવી નાની ક્રિયાઓ મોટી રાહતનું કારણ બની શકે છે.
૨. કોગ્નિટિવ બિહેવિયરલ થેરાપી (CBT)
કોગ્નિટિવ બિહેવિયરલ થેરાપી (CBT) દુખાવા પર નહીં, પરંતુ દુખાવા પ્રત્યેની આપણી વિચારસરણી પર કામ કરે છે.
- નકારાત્મક વિચારસરણી: CBT આપણને શીખવે છે કે “હું ચાલી શકતો નથી” અથવા “મારો દુખાવો ક્યારેય સારો નહીં થાય” જેવી નકારાત્મક માન્યતાઓ ખરેખર પીડાને વધારે છે.
- સકારાત્મક પરિવર્તન: જ્યારે આ વિચારોની જગ્યાએ “હું ચોક્કસપણે સ્વસ્થ થઈ શકું છું” અને “મારું શરીર મજબૂત છે” જેવા સકારાત્મક વિશ્વાસ આવે છે, ત્યારે દુખાવાની તીવ્રતા પણ ઓછી થતી જણાય છે.
કમર દર્દમાંથી રાહત મેળવવાના ઉપાયો
આ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે જે લોકોએ આઠ અઠવાડિયા સુધી MBT અથવા CBT નો અભ્યાસ કર્યો, તેમને માત્ર દુખાવામાં જ નહીં, પણ સારી ઊંઘ, સુધારેલો મૂડ અને જીવનની ગુણવત્તામાં પણ વધારો જોવા મળ્યો. આમાં દવા, ઇન્જેક્શન કે સર્જરીનો ઉપયોગ નહોતો.
આ ઉપાયો અપનાવવા માટે કોઈ મોંઘા સાધનની જરૂર નથી:
- રોજ ૧૦ મિનિટ શાંત બેસીને તમારા શ્વાસ પર ધ્યાન આપો.
- કોઈ પ્રશિક્ષિત નિષ્ણાતના CBT ઓડિયો સત્રો સાંભળી શકો છો.
- શરીરની મર્યાદાઓને સ્વીકારીને દરરોજ નાના-નાના સકારાત્મક ફેરફારો કરો.
યાદ રાખો: કમરનો દુખાવો માત્ર હાડકાંનો જ નહીં, પરંતુ આપણી આદતો અને વિચારોનું પણ પરિણામ છે. જ્યારે તમે તમારા વિચારો અને લાગણીઓને સંતુલિત રાખો છો, ત્યારે શરીર પણ ધીમે ધીમે પોતાનું સમારકામ શરૂ કરી દે છે.
