શ્રી કૃષ્ણનો મોરપીંછનો મુગટ: રાધાનો પ્રેમ, રાહુનો દોષ કે રામનો ઉપકાર?
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની મૂર્તિ કે ચિત્રની કલ્પના કરીએ એટલે તરત જ તેમના માથા પરનો મોરપીંછનો મુગટ નજર સમક્ષ આવે છે. આ મોરના પીંછાને કારણે જ શ્રી કૃષ્ણનું એક નામ ‘મોર મુકુટધારી’ પણ છે. આ મોરપીંછ પાછળ અનેક રોચક કથાઓ અને જ્યોતિષીય કારણો જોડાયેલા છે, જેના વિશે આજે આપણે વિગતવાર જાણીશું.
રાધા-કૃષ્ણના પ્રેમનું પ્રતીક
એક લોકપ્રિય કથા મુજબ, એકવાર રાધા રાણી કૃષ્ણની વાંસળીના મધુર સૂર પર નૃત્ય કરી રહ્યાં હતાં. તે સમયે જંગલના મોર પણ તેમની સાથે નૃત્ય કરવા લાગ્યા. નૃત્યની મસ્તીમાં એક મોરનું પીંછું જમીન પર પડી ગયું. ભગવાને તરત જ તે પીંછું ઉપાડીને પોતાના મસ્તક પર ધારણ કર્યું. ત્યારથી, આ મોરપીંછ રાધા-કૃષ્ણના અમર પ્રેમનું પ્રતીક બની ગયું છે. આ વાર્તા શ્રી કૃષ્ણ અને રાધાના પવિત્ર પ્રેમ સંબંધની ઊંડાઈ દર્શાવે છે.
રાહુના દોષને દૂર કરવા માટે મોરપીંછ?
કેટલાક જ્યોતિષ વિદ્વાનોના મતે, ભગવાન કૃષ્ણની કુંડળીમાં કાલસર્પ દોષ હતો. આ દોષ રાહુ અને કેતુના ખાસ સંયોજનથી બને છે. આ દોષને કારણે જ તેમને બાળપણથી જ અનેક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. તેમનો જન્મ જેલમાં થયો, તરત જ માતા-પિતાથી અલગ થયા અને કંસ જેવા મામાનો ભય પણ સતાવતો રહ્યો. જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર, મોર સાપની શક્તિને નબળી પાડે છે, અને તેથી જ કાલસર્પ દોષના પ્રભાવને ઘટાડવા માટે મોરપીંછ પહેરવું શુભ માનવામાં આવે છે. આ માન્યતા મુજબ, શ્રી કૃષ્ણએ રાહુ અને કેતુના અશુભ પ્રભાવને દૂર કરવા માટે મોરપીંછ ધારણ કર્યું હતું, જે દર્શાવે છે કે માનવ સ્વરૂપમાં ભગવાન પણ ગ્રહોના પ્રભાવથી મુક્ત નથી.
શ્રી રામના ઉપકારની કથા
એક અન્ય ધાર્મિક કથા શ્રી કૃષ્ણના મોરપીંછને તેમના પૂર્વજન્મ સાથે જોડે છે. આ કથા અનુસાર, જ્યારે ભગવાન શ્રી રામ વનવાસ દરમિયાન માતા સીતા અને લક્ષ્મણ સાથે જંગલમાં પાણીની શોધ કરી રહ્યાં હતાં, ત્યારે એક મોરે તેમને જળાશયનો રસ્તો બતાવ્યો હતો. રસ્તો બતાવવા માટે, મોર પોતાના પીંછા છોડતો જતો હતો જેથી રામજી રસ્તો ન ભૂલે. જ્યારે તેઓ જળાશય પાસે પહોંચ્યા, ત્યારે મોરના બધા પીંછા તૂટી ગયા અને તેનું મૃત્યુ નજીક હતું. ત્યારે ભગવાન રામે મોરને વચન આપ્યું કે તેઓ આગલા જન્મમાં તેના આ ઉપકારનું ઋણ ચોક્કસ ચૂકવશે. એવું મનાય છે કે શ્રી કૃષ્ણના અવતારમાં ભગવાને મોરનું આ ઋણ ચૂકવવા માટે મોરપીંછનો મુગટ પહેર્યો હતો.
આ ત્રણેય કથાઓમાંથી દરેકનું પોતાનું મહત્વ છે, અને દરેક શ્રી કૃષ્ણના વ્યક્તિત્વના એક અલગ પાસાને રજૂ કરે છે. પછી ભલે તે રાધા પ્રત્યેનો તેમનો પ્રેમ હોય, ગ્રહોના પ્રભાવ સામે તેમનું જ્ઞાન હોય, કે પછી તેમના પૂર્વજન્મના વચનનું પાલન હોય, મોરપીંછનો મુગટ માત્ર એક આભૂષણ નથી, પરંતુ એક ઊંડા પ્રતીકવાદનું પ્રતીક છે.
