Toor Cultivation: તુવેરની ખેતી: ઓછા ખર્ચે વધુ નફો
મહેસાણા જિલ્લાના બહુચરાજી તાલુકાનું ચંદ્રોડા ગામ એક ભૌગોલિક દ્રષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ સ્થળ છે, કારણ કે આ ગામ પછી જ પાટણ જિલ્લાની હદ શરૂ થાય છે. એટલે કે ચંદ્રોડા ગામ બે જિલ્લાઓની સીમા પર આવેલું છે. પરંપરાગત રીતે અહીં એરંડા અને કપાસ જેવા પાકોનું વાવેતર થતું હતું. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ખેતીના પ્રકારમાં મોટો ફેરફાર જોવા મળી રહ્યો છે — હવે અહીંના ખેડૂતોએ Toor Cultivation એટલે કે તુવેરની ખેતી તરફ વળવાનું પસંદ કર્યું છે.
મજૂર અછતને કારણે પાકમાં ફેરફાર
સ્થાનિક ખેડૂત સલીમભાઈ નાગોરી જણાવે છે, “એરંડા જેવા પાકોમાં દરરોજ માળ ઉતારવા મજૂરોની જરૂર પડે છે. હવે આસપાસના વિસ્તારોમાં ઉદ્યોગો વધતા મજૂરો રોજગારી માટે ફેક્ટરીઓમાં જઈ રહ્યા છે, તેથી ખેતરમાં કામદારો મળતા નથી.”
બહુચરાજી વિસ્તાર ઉદ્યોગિક ક્ષેત્ર તરીકે વિકસતા, ખેતી માટે લેબર મેળવવી મુશ્કેલ બની ગઈ છે. જેના કારણે ખેડૂતોને ઓછા મજૂરવાળા પાકની જરૂરિયાત ઉભી થઈ છે અને તુવેર આ માટે શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ બની ગયું છે.
ઓછા પાણી અને ખર્ચમાં વધુ ઉપજ
તુવેરની સૌથી મોટી ખાસિયત એ છે કે આ પાકમાં ઓછું પિયત અને ઓછું ખાતર જરૂરી પડે છે. એરંડા કે કપાસની જેમ વારંવાર સિંચાઈની જરૂર પડતી નથી. તુવેરમાં બે વખત પિયત પૂરતું રહે છે.
એક વીઘામાંથી સરેરાશ 35 થી 40 મણ સુધી ઉપજ મળે છે. તુવેરનો ભાવ દર વર્ષે ₹1,500 થી ₹1,800 પ્રતિ મણ વચ્ચે રહે છે. એટલે કે એક વીઘામાંથી ખેડૂતોને ₹40,000 થી ₹50,000 સુધીની આવક થતી જોવા મળે છે.
જીવાતનો ઓછો પ્રહાર અને ઓછું જોખમ
તુવેરમાં જીવાતોનો પ્રહાર અન્ય પાકોની તુલનામાં ઓછો રહે છે. એટલે દવા છંટકાવ અથવા દેખરેખનો ભાર ઓછો પડે છે. જેના પરિણામે ખેડૂતને સમય અને ખર્ચ બંનેમાં રાહત મળે છે.
સલીમભાઈ કહે છે, “અત્યારે ગામમાં આશરે 1,000 વીઘા જમીન પર તુવેરની ખેતી થાય છે. ઓછા ખર્ચે સારો નફો મળતો હોવાથી મોટાભાગના ખેડૂતોએ તુવેર અપનાવી લીધું છે.”
હારીજ માર્કેટમાં સારો ભાવ અને ઓળખ
ચંદ્રોડા ગામના તુવેરને તેની ગુણવત્તા માટે ઓળખ મળી છે. અહીંના ખેડૂતોએ ઉપજને હારીજ માર્કેટ યાર્ડમાં વેચાણ માટે લઈ જાય છે, જ્યાં ઉત્તમ ગુણવત્તાવાળી તુવેરને ₹1,800 પ્રતિ મણ સુધીનો ભાવ મળે છે.
ખેડૂત રમેશભાઈ વેલાભાઈ કહે છે, “આ પાકમાં ન મજૂરીની તકલીફ છે, ન દવા-ખાતરનો વધારે ખર્ચ. એટલે ઓછા મહેનતે વધારે નફો — એ જ તુવેરની ખેતીનો મૂળ મંત્ર છે.”
ચંદ્રોડા ગામનું રૂપાંતર
એક સમયના એરંડા અને કપાસ માટે જાણીતું ચંદ્રોડા ગામ હવે Toor Cultivationના કારણે પ્રસિદ્ધ બની રહ્યું છે. તુવેરના પાકે ગામના ખેડૂતોને આર્થિક રીતે મજબૂત બનાવ્યા છે અને ખેતીને વધુ ટકાઉ બનાવી છે.
