ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનો ફરી દાવો: ‘ભારત હવે રશિયા પાસેથી તેલ નહીં ખરીદે’, પણ વિદેશ મંત્રાલયે સતત બીજા દિવસે ફગાવ્યો – ‘PM મોદી સાથે કોઈ વાતચીત થઈ નથી’
યુએસના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે શુક્રવારે (૧૭ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫) વ્હાઇટ હાઉસ ખાતે યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમીર ઝેલેન્સકી સાથેની મુલાકાત દરમિયાન ફરી એકવાર મોટો અને વિવાદાસ્પદ દાવો કર્યો છે કે ભારત હવે રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઇલની ખરીદી બંધ કરી દેશે. ટ્રમ્પે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તેમને આ અંગેની ખાતરી આપી હતી અને ભારતે પહેલેથી જ આયાત ઘટાડી દીધી છે, જેને તેમણે “મોટું પગલું” ગણાવ્યું.
જોકે, આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે રાજકીય ગરમાવો પેદા કરતાં ટ્રમ્પના આ દાવાને સતત બીજા દિવસે ભારતના વિદેશ મંત્રાલયે (MEA) સ્પષ્ટપણે નકારી કાઢ્યો છે.
વિદેશ મંત્રાલયે દાવાને રદિયો આપ્યો
ટ્રમ્પના નિવેદન પહેલા, ગુરુવારે (૧૬ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫) MEA ના પ્રવક્તા રણધીર જયસ્વાલે આ તેલ ખરીદીના દાવાને સ્પષ્ટપણે રદિયો આપ્યો હતો. શુક્રવારે ટ્રમ્પે આ નિવેદનનું પુનરાવર્તન કર્યું ત્યારે પણ વિદેશ મંત્રાલયનું વલણ અડગ રહ્યું.વિદેશ મંત્રાલયે સ્પષ્ટતા કરી: “વડા પ્રધાન મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ વચ્ચે કોઈ વાતચીત કે ટેલિફોન કોલ વિશે કોઈ માહિતી નથી. બંને નેતાઓ વચ્ચે તાજેતરમાં કોઈ વાતચીત થઈ નથી, તેથી તેલ ખરીદી અંગે ખાતરીનો પ્રશ્ન જ ઊભો થતો નથી.”
વિદેશ મંત્રાલયની આ સ્પષ્ટતા સૂચવે છે કે ટ્રમ્પનું નિવેદન બિન-ચકાસાયેલ અથવા રાજકીય દબાણ ઊભું કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે આપવામાં આવ્યું હોઈ શકે છે.
રશિયા પર દબાણ: ચીનને પણ રોકવાનો ઇરાદો
ટ્રમ્પનું આ કડક વલણ રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ સાથે સંકળાયેલું છે. અમેરિકા માને છે કે ભારત અને ચીન જેવા મોટા ખરીદદારો દ્વારા રશિયા પાસેથી તેલની સતત ખરીદી મોસ્કોને યુદ્ધ માટે નાણાં પૂરા પાડવામાં મદદ કરે છે.
ટ્રમ્પે એમ પણ કહ્યું છે કે હવે તેઓ ચીન પર પણ રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદવાથી રોકવા માટે આવું જ દબાણ લાવશે.
ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય દબાણ હોવા છતાં, વારંવાર સ્પષ્ટતા કરી છે કે તે તેના ઉર્જા સુરક્ષા (Energy Security) અને રાષ્ટ્રીય હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને નિર્ણયો લે છે.
ભારત હજી પણ રશિયા પાસેથી સબસિડીવાળા દરે ક્રૂડ તેલ ખરીદે છે, જોકે તાજેતરના મહિનાઓમાં આ આયાતમાં થોડો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો.
હંગેરી પ્રત્યે નરમ, ભારત પ્રત્યે કડક વલણ કેમ?
પત્રકારોએ જ્યારે હંગેરીના રશિયન તેલની આયાત વિશે પૂછ્યું, ત્યારે ટ્રમ્પનું વલણ આશ્ચર્યજનક રીતે નરમ હતું, જ્યારે ભારત પ્રત્યેનું તેમનું વલણ કડક હતું.
હંગેરી માટે દલીલ: ટ્રમ્પે કહ્યું કે હંગેરી અટવાઈ ગયું છે કારણ કે તેની પાસે દરિયાઈ પ્રવેશ નથી અને તેલ લાવવા માટે ફક્ત પાઇપલાઇનો પર આધાર રાખે છે. તેમણે દાવો કર્યો કે તેઓ (હંગેરી) તણાવ ઓછો કરી રહ્યા હતા અને હવે તે લગભગ બંધ થઈ ગયા છે. તેમણે હંગેરીના વડા પ્રધાન વિક્ટર ઓર્બનને “એક મહાન નેતા” ગણાવ્યા.
વિશ્લેષણ: નિષ્ણાતો માને છે કે ટ્રમ્પનું હંગેરી પ્રત્યેનું નરમ વલણ વિક્ટર ઓર્બન સાથેના તેમના રાજકીય જોડાણને કારણે છે, જ્યારે ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી ઉર્જા આયાતકાર હોવા છતાં, યુએસના રાજકીય દબાણનો લક્ષ્ય બની રહ્યું છે.
આ ઘટના આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં બેવડા ધોરણો (Double Standards) અને યુએસની નીતિઓમાં રહેલી વિસંગતતાને સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે.
ઓક્ટોબરમાં રશિયન તેલની ખરીદીમાં ફરી વધારો
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના દાવાઓ અને રાજકીય નિવેદનો છતાં, ગ્રાઉન્ડ રિયાલિટી અલગ છે.
ઓક્ટોબરના પહેલા ભાગમાં રશિયાથી ભારતની ક્રૂડ ઓઇલની આયાતમાં વધારો નોંધાયો છે, જેના કારણે જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર દરમિયાન આયાતમાં થયેલો ત્રણ મહિનાનો ઘટાડો અટક્યો છે.
માંગમાં વધારો: તહેવારોની સિઝનમાં ઊર્જાની માંગને પહોંચી વળવા માટે ભારતીય રિફાઇનરીઓ ફરીથી સંપૂર્ણ કામગીરી પર પાછી ફરી છે.
આંકડા: રશિયાથી આયાત જૂનમાં દરરોજ ૨ મિલિયન બેરલથી ઘટીને સપ્ટેમ્બરમાં દરરોજ ૧.૬ મિલિયન બેરલ થઈ ગઈ હતી. જોકે, ઓક્ટોબરની શરૂઆતમાં આ ડેટા ફરી સુધારો દર્શાવે છે, જે સૂચવે છે કે ભારત તેના ઉર્જા હિતોને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપી રહ્યું છે.
ટ્રમ્પના પુનરાવર્તિત દાવાઓ અને ભારતના સત્તાવાર રદિયા વચ્ચે, વૈશ્વિક ઉર્જા બજારમાં રશિયન તેલની ખરીદીનો મુદ્દો ભારત-યુએસ સંબંધોમાં ચર્ચાનું કેન્દ્ર બની રહે તેવી શક્યતા છે.
