ગાઝા શાંતિ યોજના: ‘૧ બંધકના બદલામાં ૧૫ પેલેસ્ટિનિયનો મુક્ત’, ટ્રમ્પની ૨૦-મુદ્દાની યોજનામાં યુદ્ધ સમાપ્તિની બ્લુપ્રિન્ટ
અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને ઇઝરાયલી વડા પ્રધાન બેન્જામિન નેતન્યાહૂ ગાઝામાં બે વર્ષ જૂના સંઘર્ષને સમાપ્ત કરવાના પ્રસ્તાવ પર સહમતિ પર પહોંચ્યા છે. વ્હાઇટ હાઉસે જાહેર કરેલી આ ૨૦-મુદ્દાની શાંતિ યોજનામાં ગાઝાને હમાસથી મુક્ત કરીને તેના પુનર્વિકાસ અને રાજકીય સ્થિરીકરણ માટે એક વિગતવાર બ્લુપ્રિન્ટ રજૂ કરવામાં આવી છે. આ યોજના હેઠળ, કરાર અમલમાં આવ્યાના ૭૨ કલાકની અંદર હમાસે તમામ બંધકોને પરત કરવાના રહેશે, જેના બદલામાં ઇઝરાયલ મોટા પાયે કેદીઓને મુક્ત કરશે.
આ પ્રસ્તાવને યુદ્ધ સમાપ્તિ માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું માનવામાં આવે છે, જોકે હમાસની સ્વીકૃતિ પર તેનો અમલ નિર્ભર છે.
બંધકો અને કેદીઓની અદલાબદલીનો મોટો પ્રસ્તાવ
આ શાંતિ યોજનાનો સૌથી સંવેદનશીલ અને મહત્ત્વનો ભાગ બંધકો અને કેદીઓની અદલાબદલી સાથે સંબંધિત છે:
- ૭૨ કલાકની સમયમર્યાદા: ઇઝરાયલ દ્વારા કરાર જાહેરમાં સ્વીકાર્યાના ૭૨ કલાકની અંદર, હમાસે તમામ બંધકો, જીવંત કે મૃત, ઇઝરાયલને પરત કરવાના રહેશે.
- કેદીઓની મુક્તિ: તમામ બંધકોને મુક્ત કર્યા પછી, ઇઝરાયલ ૭ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૩ પછી અટકાયતમાં લેવામાં આવેલા ૨૫૦ આજીવન કેદની સજા પામેલા કેદીઓને મુક્ત કરશે. આ ઉપરાંત, ૧,૭૦૦ ગાઝાવાસીઓ (જેમાં બધી મહિલાઓ અને બાળકોનો સમાવેશ થાય છે) ને પણ મુક્ત કરવામાં આવશે.
- મૃતદેહોની અદલાબદલી: દરેક ઇઝરાયલી બંધકના અવશેષો માટે, ઇઝરાયલ ૧૫ મૃત ગાઝાવાસીઓના અવશેષો પણ મુક્ત કરશે.
યુદ્ધ સમાપ્તિ અને ગાઝાનું વિલશ્કરીકરણ (Demilitarization)
યોજના હેઠળ, યુદ્ધનો અંત લાવવા અને ગાઝાને આતંકવાદ મુક્ત કરવા માટેના સ્પષ્ટ નિયમો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે:
- યુદ્ધ સમાપ્તિ: જો બંને પક્ષો દરખાસ્ત સાથે સંમત થાય, તો યુદ્ધ તરત જ સમાપ્ત થઈ જશે. બંધકોને મુક્ત કરવાની તૈયારી કરવા માટે ઇઝરાયલી દળો સંમત રેખા પર પાછા ફરશે.
- હમાસનું શાસન સમાપ્ત: ગાઝાને હમાસથી સંપૂર્ણપણે મુક્ત કરવામાં આવશે. હમાસ કે પેલેસ્ટાઇન ગાઝા પર શાસન કરશે નહીં; તેના બદલે, એક અલગ આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થા તેનો વિકાસ કરશે.
- શસ્ત્રોનો નાશ: હમાસના શસ્ત્રો અને ઉત્પાદન ક્ષમતાઓનો નાશ કરવામાં આવશે. ગાઝામાં કોઈ લશ્કર રહેશે નહીં. આતંકવાદી માળખાને તોડી પાડવામાં આવશે અને ફરીથી બનાવવામાં નહીં આવે.
- માફી અને પ્રસ્થાન: શાંતિપૂર્ણ સહઅસ્તિત્વ અને શસ્ત્રોનો ત્યાગ કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ હમાસના સભ્યોને માફી આપવામાં આવશે. ગાઝા છોડવા માંગતા લોકોને અન્ય દેશોમાં સુરક્ષિત રીતે જવાનો માર્ગ આપવામાં આવશે.
શાંતિ બોર્ડ અને પુનર્વિકાસ યોજના
આ યોજનામાં ગાઝાના પુનર્વિકાસ માટે આર્થિક અને રાજકીય માળખું પણ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે:
- શાસન: ગાઝાનું શાસન અસ્થાયી રૂપે એક ટેક્નોક્રેટિક, બિન-રાજકીય પેલેસ્ટિનિયન સમિતિ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવશે. તેની આંતરરાષ્ટ્રીય દેખરેખ રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ અને અન્ય વિશ્વ નેતાઓની અધ્યક્ષતામાં એક નવું ‘શાંતિ બોર્ડ’ કરશે.
- આર્થિક વિકાસ: ‘ટ્રમ્પ આર્થિક વિકાસ યોજના’ બનાવવામાં આવશે, જેમાં રોકાણ દરખાસ્તોને સુરક્ષા અને શાસન માળખા સાથે સંશ્લેષણ કરવામાં આવશે. આમાં નિષ્ણાતો હશે જેઓ આધુનિક મધ્ય પૂર્વીય શહેરોના નિર્માણમાં મદદ કરશે.
- વિશેષ આર્થિક ક્ષેત્ર: ભાગીદાર દેશો સાથે વાટાઘાટો દ્વારા પસંદગીના ટેરિફ અને ઍક્સેસ દરો સાથે એક ખાસ આર્થિક ક્ષેત્ર સ્થાપિત કરવામાં આવશે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થિરીકરણ દળ (ISF) ની તૈનાતી
સુરક્ષા અને વ્યવસ્થા જાળવવા માટે એક મજબૂત આંતરરાષ્ટ્રીય દળની તૈનાતીની જોગવાઈ છે:
- ISF ની ભૂમિકા: યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, આરબ અને આંતરરાષ્ટ્રીય ભાગીદારો સાથે મળીને ગાઝામાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થિરીકરણ દળ (ISF) તૈનાત કરશે.
- કાર્યો: ISF પેલેસ્ટિનિયન પોલીસને તાલીમ આપશે, સરહદો સુરક્ષિત કરશે, શસ્ત્રોની દાણચોરી અટકાવશે અને ઇઝરાયલ અને ઇજિપ્ત સાથે સંકલન કરશે.
- IDF પાછી ખેંચશે: ઇઝરાયલ ગાઝા પર કબજો કરશે નહીં કે તેને જોડી દેશે નહીં. જેમ જેમ ISF નિયંત્રણ મેળવશે તેમ, IDF (ઇઝરાયલ ડિફેન્સ ફોર્સ) ધીમે ધીમે પાછું ખેંચી લેશે.
હમાસની અસ્વીકૃતિ પર ચેતવણી
ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે સ્પષ્ટ ચેતવણી આપી છે કે જો હમાસ આ પ્રસ્તાવ સ્વીકારશે નહીં અથવા પછીથી તેનું ઉલ્લંઘન કરશે, તો અમેરિકા ઇઝરાયલ તેને ખતમ કરવા માટે જે પણ પગલાં લેશે તેનું સંપૂર્ણ સમર્થન કરશે.
આ યોજનાનો અંતિમ ઉદ્દેશ્ય ગાઝા સ્થિર થાય અને પેલેસ્ટિનિયન સુધારાઓ આગળ વધે, તો પેલેસ્ટિનિયન સ્વ-નિર્ણય અને રાજ્યત્વ માટે વિશ્વસનીય માર્ગ માટે પરિસ્થિતિઓ ઊભી થઈ શકે. આ માટે અમેરિકા ઇઝરાયલીઓ અને પેલેસ્ટિનિયનો વચ્ચે સંવાદને સરળ બનાવશે.
