‘સાયલન્ટ હાર્ટ એટેક’: જાણો તેના ગુપ્ત લક્ષણો અને બચવાના અસરકારક ઉપાયો
આજની વ્યસ્ત અને તણાવપૂર્ણ જીવનશૈલીને કારણે હૃદય સંબંધિત બીમારીઓના કિસ્સા સતત વધી રહ્યા છે. આમાં ‘સાયલન્ટ હાર્ટ એટેક’ (Silent Heart Attack)ની સમસ્યા એક નવી અને ગંભીર ચિંતા તરીકે સામે આવી રહી છે. વિશ્વભરમાં હૃદયરોગથી થતા મૃત્યુમાં લગભગ એક તૃતિયાંશ કેસ હાર્ટ એટેકના હોય છે, અને તેમાંથી એક મોટો ભાગ ‘સાયલન્ટ’ હોય છે.
સાયલન્ટ હાર્ટ એટેક એટલે શું?
ડૉક્ટરોના મતે, સાયલન્ટ હાર્ટ એટેક એટલે સ્પષ્ટ લક્ષણો વિનાનો હૃદયરોગનો હુમલો (Myocardial Infarction). તેને ‘સાયલન્ટ’ એટલા માટે કહેવામાં આવે છે, કારણ કે દર્દીને સામાન્ય હાર્ટ એટેકની જેમ તીવ્ર છાતીમાં દુખાવો કે અસ્વસ્થતા અનુભવાતી નથી. આ હુમલો શાંતિથી આવે છે અને ઘણીવાર હૃદયને મોટું નુકસાન ન થાય ત્યાં સુધી તે ઓળખાતો નથી.
મુખ્ય કારણો
સાયલન્ટ હાર્ટ એટેકનું મુખ્ય કારણ હૃદયની નસોમાં કોલેસ્ટ્રોલ અને ફેટ જમા થવું છે, જેનાથી લોહીનો પ્રવાહ અવરોધાય છે.
જોખમી પરિબળો (Risk Factors):
- હાઇ બ્લડ પ્રેશર
- ડાયાબિટીસ (ખાસ કરીને ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં દર્દનો અનુભવ ઓછો થવાથી જોખમ વધે છે)
- સ્થૂળતા (Obesity)
- ધૂમ્રપાન અને દારૂનું સેવન
- વધારે પડતો તણાવ અને અપૂરતી ઊંઘ
- અસંતુલિત આહાર અને ઓછી શારીરિક પ્રવૃત્તિ
- ૪૦ વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો
નોંધ: નિષ્ણાતો જણાવે છે કે પુરુષોની સરખામણીમાં મહિલાઓમાં તેના લક્ષણો વધુ અસ્પષ્ટ હોય છે, જેના કારણે નિદાનમાં વિલંબ થાય છે.
સાયલન્ટ હાર્ટ એટેકના લક્ષણો
રાજીવ ગાંધી હોસ્પિટલના કાર્ડિયોલોજી ડિપાર્ટમેન્ટના ડો. અજીત જૈનના જણાવ્યા મુજબ, સાયલન્ટ હાર્ટ એટેકના લક્ષણો ખૂબ જ હળવા અથવા અસામાન્ય હોય છે, તેથી લોકો તેને સામાન્ય રીતે નજરઅંદાજ કરી દે છે:
છાતીમાં હળવું દબાણ કે બળતરા: આ લક્ષણ ઘણીવાર સામાન્ય એસિડિટી કે ગેસ જેવું લાગે છે.
શરીરના અન્ય ભાગોમાં હળવો દુખાવો:
- પીઠ, ગરદન, જડબા અથવા ખભામાં હળવો દુખાવો કે અસ્વસ્થતા.
- હાથમાં દુખાવો અથવા અગવડતાની લાગણી (ખાસ કરીને ડાબા હાથમાં).
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ: થોડું ચાલવાથી કે કામ કરવાથી શ્વાસ ફૂલવો.
- અચાનક અને સતત થાક: કોઈ સ્પષ્ટ કારણ વગર અસામાન્ય થાક અનુભવવો અથવા ઊંઘમાં પરેશાની થવી.અપચો અને ઉબકા: ઉબકા આવવા (Matli), ઉલટી થવાની વૃત્તિ અથવા કોઈપણ દેખીતા કારણ વગર અપચો થવો.
- ઠંડો પરસેવો અને મૂંઝવણ: અચાનક ઠંડો પરસેવો થવો કે ચક્કર આવવા/ મૂંઝવણ થવી.
- મહત્વપૂર્ણ સલાહ: જો તમારા શરીરમાં વારંવાર આવી નાની-નાની તકલીફો થાય, તો તેને મામૂલી ગણીને અવગણશો નહીં. સમયસર ECG અથવા ડૉક્ટરની તપાસથી આ ગંભીર જોખમને ઓળખી શકાય છે.
સાયલન્ટ હાર્ટ એટેકથી બચાવના ઉપાયો
આ ગંભીર સ્થિતિથી બચવા માટે જીવનશૈલીમાં ફેરફાર અને નિયમિત તપાસ આવશ્યક છે:
નિયમિત તપાસ: નિયમિતપણે બ્લડ પ્રેશર અને બ્લડ સુગર લેવલની તપાસ કરાવો.
શારીરિક પ્રવૃત્તિ: દરરોજ ઓછામાં ઓછા 30 મિનિટ નિયમિત કસરત કે ઝડપી વોક કરો.
આહાર: હેલ્ધી અને સંતુલિત આહાર લો. તળેલી, ગળી અને જંક ફૂડની વસ્તુઓથી દૂર રહો.
વ્યસન: ધૂમ્રપાન અને દારૂનું સેવન સંપૂર્ણપણે બંધ કરો.
તણાવ વ્યવસ્થાપન: પૂરતી ઊંઘ લો અને તણાવ (Stress) ઓછો કરવા માટે યોગ કે મેડિટેશન જેવી પ્રવૃત્તિઓ કરો.
