સ્વાદનો સવાલ: ચા બનાવતી વખતે દૂધને બે વાર ઉકાળવું કે કાચું વાપરવું? દૂધની ગુણવત્તા પર શું અસર થાય છે?
ભારતમાં ચા (Tea) માત્ર એક પીણું નથી, પરંતુ એક લાગણી છે, જે મોટાભાગના લોકોની સવારની શરૂઆત નક્કી કરે છે. દરેક ચાના શોખીનનો પોતાનો સ્વાદ હોય છે, પરંતુ ચાનો સ્વાદ તેની બનાવટની પદ્ધતિ પર આધાર રાખે છે. ચા બનાવવામાં દૂધ એક આવશ્યક ઘટક છે, જે ચાને સુંદર રંગ, સ્વાદ અને ટેક્ચર પ્રદાન કરે છે. પરંતુ સવાલ એ છે કે, ચામાં કયા પ્રકારનું દૂધ વાપરવાથી તેનો સ્વાદ શ્રેષ્ઠ બને છે – કાચું કે ગરમ કરેલું?
ઘરે બનાવેલી ચા સામાન્ય રીતે ગરમ કરેલા દૂધથી બનાવવામાં આવે છે, જ્યારે ચાની દુકાનો અને સ્ટૉલ ઘણીવાર દૂધને વધુ રાંધ્યા વિના એટલે કે કાચા અથવા મધ્યમ ગરમ દૂધનો ઉપયોગ કરે છે. ચાલો જોઈએ કે દૂધનો કયો પ્રકાર ચાના સ્વાદ પર કેવી અસર કરે છે અને ચા બનાવવાની ખરેખર સાચી રીત કઈ છે.
દૂધની પસંદગી અને સ્વાદ પર તેની અસર
ચા બનાવવા માટે તમે જે પ્રકારનું દૂધ વાપરો છો તે તેના સ્વાદ પર નોંધપાત્ર અસર કરે છે. આજકાલ લોકો સામાન્ય રીતે પૅકેજ્ડ દૂધ (જે પેશ્ચરાઇઝ્ડ હોય છે) નો ઉપયોગ કરે છે, જે પહેલેથી જ ગરમ કરેલું હોય છે.
ઘણીવાર, જ્યારે આ પૅકેજ્ડ દૂધ ઘરે આવે છે, ત્યારે તેને ફરીથી ઉકાળવામાં આવે છે, અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં તેમાં પાણી પણ ઉમેરવામાં આવે છે.
આ બે પરિબળો દૂધની ગુણવત્તા અને ચાના અંતિમ સ્વાદને અસર કરે છે:
- બે વાર ગરમ કરવું: દૂધને બે વાર ગરમ કરવાથી તેની રચના (Texture) બગડી શકે છે. દૂધમાં રહેલા પ્રોટીન બે વાર ગરમ થવાને કારણે વધુ પડતા તૂટી જાય છે, જેનાથી ચામાં દૂધનો કુદરતી સ્વાદ અને ઘનતા ઘટી જાય છે.
- પાણી ભેળસેળ: દૂધમાં પાણી ઉમેરવાથી તે વધુ પાતળું થઈ જાય છે. પરિણામે, ચાનો સ્વાદ દૂધવાળો ઓછો અને પાણીયુક્ત (watery) વધુ લાગે છે, જેનાથી ચાની સુંદરતા અને સ્વાદ બંને ઘટી જાય છે.
નિષ્ણાતોના મતે, જો દૂધ એક જ વાર ઉકાળેલું હોય (અથવા પેશ્ચરાઇઝ્ડ હોય) અને સીધું ચામાં ઉમેરવામાં આવે, તો તે ચાને વધુ સમૃદ્ધ અને ક્રીમી ટેક્ચર આપી શકે છે, કારણ કે દૂધના ઘટકો વધુ પડતા ગરમીથી બચાવવામાં આવે છે. જોકે, ભારતમાં જ્યાં દૂધને બેક્ટેરિયા મુક્ત કરવા માટે ઉકાળવું જરૂરી માનવામાં આવે છે, ત્યાં મોટાભાગે બે વાર ગરમ કરેલું દૂધ વપરાય છે.
ચા બનાવવાની ‘સાચી’ રીત કઈ છે?
લોકો પોતાની અનુકૂળતા મુજબ ચા બનાવતા હોય છે, પરંતુ બ્રિટિશ સ્ટાન્ડર્ડ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂશન (BSI) એ આદર્શ ચા બનાવવાની એક ચોક્કસ રીત વર્ણવી છે, જેને ‘સાચી’ પદ્ધતિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ રિસર્ચ મુજબ, ચા બનાવવાની સાચી રીત નીચે મુજબ છે:
- બે વાસણોનો ઉપયોગ: તમારે બે અલગ-અલગ વાસણોની જરૂર પડશે. એક વાસણમાં દૂધ ઉકાળો અને બીજા વાસણમાં ચા માટે પાણી ઉકાળો.
- સમાન માત્રા: દૂધ અને પાણીનો ઉપયોગ લગભગ સમાન માત્રામાં કરો (જેનાથી દૂધના ઘટકો જળવાઈ રહે).
- પાણીમાં મિશ્રણ: પાણી ગરમ થઈ જાય પછી તેમાં ચાની ભૂકી અને થોડી માત્રામાં ખાંડ ઉમેરો. ચાને સારી રીતે ઉકળવા દો. તમે તમારા સ્વાદ મુજબ આદુ, લવિંગ કે એલચી પણ ઉમેરી શકો છો.
- દૂધ ઉમેરવું: જ્યારે મસાલા અને ચાની ભૂકીનો અર્ક પાણીમાં બરાબર ભળી જાય, ત્યારે તેમાં ઉકળતું દૂધ ઉમેરો.
- ઉકાળવું: દૂધ ઉમેર્યા પછી ચાને થોડીવાર ઉકળવા દો અને પછી તેને ગાળી લો.
મહત્વનો મુદ્દો: BSI પદ્ધતિમાં ચા અને દૂધને ખૂબ લાંબા સમય સુધી એકસાથે ઉકાળવા ન જોઈએ, કારણ કે વધુ પડતું ઉકાળવાથી દૂધના પ્રોટીન ચાના ટેનિન સાથે પ્રતિક્રિયા કરીને સ્વાદને કડવો બનાવી શકે છે. આ પદ્ધતિ દૂધના સ્વાદને જાળવી રાખે છે અને ચાને સમૃદ્ધ રંગ તથા ઉત્તમ સ્વાદ આપે છે.
ચામાં તાજું (ફ્રેશ) અને એકવાર જ ગરમ કરેલું દૂધ શ્રેષ્ઠ સ્વાદ આપે છે, જ્યારે પાણી ભેળસેળ કે બે વાર ગરમ કરેલું દૂધ સ્વાદ ઘટાડે છે. આગલી વખતે ચા બનાવતી વખતે તમે આ પદ્ધતિ અજમાવી શકો છો અને સ્વાદમાં આવતા ફરકનો અનુભવ કરી શકો છો.
