શિયાળાની ઋતુમાં પશુ આરોગ્ય, ખોરાક અને રસીકરણની સંપૂર્ણ માહિતી
શિયાળાની ઋતુ આગળ વધતાં ઠંડીનો પ્રભાવ માત્ર માણસો પર જ નહીં પરંતુ દૂધાળાં પશુઓ પર પણ ગંભીર રીતે પડે છે. ખાસ કરીને જે પશુઓ દૂધ આપે છે, તેમના માટે આ સમય વધુ સંવેદનશીલ રહે છે, કારણ કે વધારે ઠંડી દૂધ ઉત્પાદનને સીધી અસર કરે છે. ઠંડી દરમિયાન ભેજ વધવાથી તાવ, ઉધરસ અને ન્યુમોનિયા જેવી બીમારીઓ વધુ જોવા મળે છે. આવી પરિસ્થિતિમાં રહેવાના સ્થળથી લઈને રોજિંદા ખોરાક અને સ્વચ્છતા સુધી દરેક બાબતમાં ખાસ કાળજી લેવી જરૂરી બની જાય છે.
પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર આહારનું મહત્વ
પશુચિકિત્સક ડૉ. રાહુલ યાદવ કહે છે કે દૂધાળાં પશુઓના આહારમાં પૂરતા પોષક તત્ત્વો હોવા અત્યંત જરૂરી છે. પોષણની અછત માત્ર દૂધ ઉત્પાદન જ નહીં, પરંતુ પશુઓને નબળા બનાવીને સંક્રમણોનો ખતરો પણ વધારી દે છે. તેથી, ઠંડીમાં સમયસર ખોરાક આપવો, પોષણ સમૃદ્ધ દૈનિક આહાર આપવો અને પશુઓને ગરમ, આરામદાયક અને સ્વચ્છ વાતાવરણમાં રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે. યોગ્ય પોષણથી પશુઓ ઠંડી સામે વધુ પ્રતિરોધક બની શકે છે.
રહેવાના સ્થાનને સૂકું અને સલામત રાખવાની જરૂરીયાત
ડૉ. યાદવના સૂચન અનુસાર, પશુઓ જ્યાં રહે છે તે જગ્યા હંમેશાં સૂકી રાખવી જોઈએ. ભેજયુક્ત જમીન ઠંડીની અસરને વધારે તીવ્ર બનાવે છે અને પશુઓને બીમારીઓ માટે સંવેદનશીલ બનાવે છે. જમીન પર સૂકી ભૂસી, જૂના બોરા અથવા સુકા પાંદડા પાથરવાથી ઠંડીનો પ્રભાવ ઓછો થાય છે. આથી શરીર ગરમ રહે છે અને ન્યુમોનિયા જેવી બીમારીઓથી બચી શકાય છે. સ્વચ્છ અને સૂકા માહોલથી પશુઓ વધુ આરામ અનુભવે છે અને દૂધ ઉત્પાદન સ્થિર રહે છે.
ઊર્જાયુક્ત ખોરાક અને ગરમ પાણીનો લાભ
શિયાળામાં પશુના શરીરને વધારાની ઊર્જાની જરૂરિયાત રહે છે, તેથી તેમના આહારમાં લીલું ઘાસ, સૂકું ઘાસ અને સંતુલિત ચારાનું પ્રમાણ વધારવું યોગ્ય છે. દૂધાળાં પશુઓને ગોળ અને ચોખર મિક્સ કરીને આપવાથી શરીરને જરૂરી ગરમી મળે છે. જો શક્ય હોય તો ગરમ પાણી પીવડાવવું લાભદાયક છે, જેથી પાચન ક્રિયા સુધરે છે અને બીમારીની શક્યતા ઘટે છે. ઠંડીમાં ઘણી સંક્રમિત બીમારીઓ ફેલાતી હોય છે, તેથી સમયસર રસીકરણ અને દવાઓ આપવી પણ અત્યંત અગત્યની છે.
સૂર્યપ્રકાશનું મહત્વ અને આરોગ્ય પર નજર
શિયાળામાં સૂર્યપ્રકાશ પશુઓ માટે કુદરતી તાપનો શ્રેષ્ઠ સ્ત્રોત છે. દિવસ દરમિયાન થોડો સમય પશુઓને તડકામાં રાખવાથી તેમનું શરીર ગરમ રહે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો થાય છે. જો પશુઓ સુસ્ત દેખાય, ખોરાક ઓછો ખાય અથવા દૂધનું ઉત્પાદન અચાનક ઘટે તો તેને અવગણવું નહીં. તરત જ પશુચિકિત્સકની સલાહ લેવી જરૂરી છે, જેથી સમયસર સારવાર શરૂ કરીને પશુનું આરોગ્ય સુરક્ષિત રાખી શકાય.
