Iran-Israel war: પરમાણુ શસ્ત્રોની દિશામાં ઈરાન? ગાયબ થયેલું યુરેનિયમ જગાવે છે નવા પ્રશ્નો
Iran-Israel war ઈરાન અને ઈઝરાયલ વચ્ચે યુદ્ધવિરામ પર સંમતિ થઈ. 12 દિવસનું યુદ્ધ સમાપ્ત થયું. આ દરમિયાન, ઈરાને એવું કંઈક કર્યું છે જેનાથી અમેરિકાની ચિંતા વધી ગઈ છે. હા, ઈરાનનો 400 કિલો યુરેનિયમ ભંડાર ગાયબ છે. હવે કોઈને ખબર નથી કે આ 400 કિલો યુરેનિયમ ભંડાર ક્યાં છે. આ સમાચારથી અમેરિકા સહિત સમગ્ર વિશ્વનો તણાવ વધી ગયો છે. ચિંતાનું કારણ એ છે કે આટલા બધા યુરેનિયમ ભંડારમાંથી 10 પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવી શકાય છે. યુએસ વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ જેડી વાન્સે એબીસી ન્યૂઝને જણાવ્યું હતું કે ગયા અઠવાડિયે અમેરિકાએ ઈરાનના ત્રણ પરમાણુ મથકો ફોર્ડો, નાતાન્ઝ અને ઇસ્ફહાન પર છ ‘બંકર બસ્ટર’ બોમ્બ ફેંક્યા બાદ આ 60 ટકા સમૃદ્ધ યુરેનિયમ ગાયબ છે. આ યુરેનિયમને 90 ટકા સુધી સમૃદ્ધ કરીને પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવી શકાય છે.
ન્યૂઝ એજન્સી રોઇટર્સના અહેવાલો અનુસાર, સૂત્રો માને છે કે યુએસ હુમલા પહેલા ઈરાને તે યુરેનિયમ ભંડાર અને કેટલાક સાધનોને ગુપ્ત જગ્યાએ ખસેડ્યા હશે. ઇઝરાયલી અધિકારીઓએ ન્યૂ યોર્ક ટાઇમ્સને જણાવ્યું હતું કે હુમલા પહેલા, ફોર્ડો પરમાણુ સ્થળોની બહાર 16 ટ્રકોની લાઇન જોવા મળી હતી. ફોર્ડો પરમાણુ સ્થળ પર્વત નીચે બનેલું છે અને તેને મિસાઇલ હુમલાઓથી સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે.
શું ઈરાને કોઈ યુક્તિ રમી છે?
ભૂતકાળમાં, અમેરિકાએ ઈઝરાયલ સાથે યુદ્ધમાં કૂદીને ઈરાન પર બોમ્બમારો કર્યો હતો. રવિવારે અમેરિકન B-2 ‘સ્પિરિટ’ બોમ્બરોએ ફોર્ડો, નતાન્ઝ અને ઈસ્ફહાન પરમાણુ સ્થળો પર ‘બંકર બસ્ટર’ છોડ્યા હતા. યુએસ હુમલા પછીની સેટેલાઇટ છબીઓમાં ભારે નુકસાન જોવા મળ્યું હતું, પરંતુ આ ટ્રકો ગુમ હતા. આ યુરેનિયમ ક્યાં ગયું તે સ્પષ્ટ નથી. આવી સ્થિતિમાં, એ સ્પષ્ટ લાગે છે કે ઈરાને પોતે જ યુરેનિયમ ભંડાર ક્યાંક છુપાવી રાખ્યો છે.
હવે શું થશે?
IAEA એટલે કે આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ ઉર્જા એજન્સીના વડા રાફેલ ગ્રોસીએ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદને જણાવ્યું હતું કે આ યુરેનિયમ ભંડાર છેલ્લે ઈઝરાયલના પહેલા હુમલાના એક અઠવાડિયા પહેલા જોવા મળ્યો હતો. તાત્કાલિક નિરીક્ષણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકતા, તેમણે કહ્યું કે વધતા લશ્કરી તણાવ આ આવશ્યક કાર્યમાં અવરોધ ઉભો કરી રહ્યા છે, ઈરાનને પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવવાથી રોકવાની રાજદ્વારી સંભાવનાઓને નબળી બનાવી રહ્યા છે.
શું ઈરાન પાસે શસ્ત્રો છે?
ગયા અઠવાડિયે, ગ્રોસીએ યુએન સુરક્ષા પરિષદને જણાવ્યું હતું કે યુરેનિયમના ભંડાર વાળવામાં ન આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે IAEA શક્ય તેટલી વહેલી તકે નિરીક્ષણ ફરી શરૂ કરે તે જરૂરી છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે શું ઈરાન પાસે ખરેખર પરમાણુ શસ્ત્રો છે કે શસ્ત્રો-ગ્રેડ પરમાણુ સામગ્રી? ઈરાન લાંબા સમયથી આગ્રહ રાખે છે કે તેનો પરમાણુ કાર્યક્રમ શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે છે. પરંતુ ઈઝરાયલે તેના શસ્ત્રીકરણ અંગે આશંકા વ્યક્ત કરી હતી.
ઈરાને શું ધમકી આપી હતી?
હુમલા પહેલા, ઈઝરાયલે દાવો કર્યો હતો કે તે પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવી રહ્યું છે. તેલ અવીવે તો એવું પણ સૂચવ્યું હતું કે તેહરાન પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવવાની પ્રક્રિયામાં ‘પાછળ નહીં’ના બિંદુએ પહોંચી રહ્યું છે. ઈઝરાયલી હુમલાઓ પછી, ઈરાને પરમાણુ અપ્રસાર સંધિ (NPT) માંથી ખસી જવાની ધમકી આપી હતી. નાયબ વિદેશ પ્રધાન તખ્ત રાવંચીએ કહ્યું હતું કે કોઈ અમને કહી શકતું નથી કે આપણે શું કરવું જોઈએ.
અમેરિકા શું કહી રહ્યું છે
જોકે, આ સંદર્ભમાં અમેરિકાનું વલણ પણ થોડું મૂંઝવણભર્યું રહ્યું છે. CNNના અહેવાલ મુજબ, ઈઝરાયલના પહેલા હુમલા પછી, યુએસ ઇન્ટેલે કહ્યું હતું કે ઈરાન પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવી રહ્યું નથી અને તેને બનાવવામાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ વર્ષ લાગશે. પરંતુ એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે ઈરાન પાસે જરૂરી સામગ્રી છે. યુએસ ઇન્ટેલિજન્સ ડિરેક્ટર તુલસી ગબાર્ડે અગાઉ કહ્યું હતું કે ઈરાન શસ્ત્રો બનાવી રહ્યું નથી, પરંતુ શનિવારે દાવો કર્યો હતો કે તે અઠવાડિયામાં તે બનાવી શકે છે.
