જમ્મુ અને કાશ્મીર: રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવામાં વિલંબ, મુખ્યમંત્રી ઓમર અબ્દુલ્લાએ કેન્દ્ર પર આકરા પ્રહાર કર્યા
જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવાના મુદ્દા પર રાજકીય સંઘર્ષ વધુ તેજ બન્યો છે. તાજેતરમાં ચૂંટાયેલી સરકારના મુખ્યમંત્રી ઓમર અબ્દુલ્લાએ કેન્દ્ર સરકાર પર આકરા પ્રહારો કરતા કહ્યું છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીરના લોકોને વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ની નિષ્ફળતાની “સજા” મળી રહી છે. તેમણે સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવો એ એક બંધારણીય અધિકાર છે, જે કોઈ રાજકીય પક્ષના ચૂંટણી પરિણામો પર આધારિત ન હોઈ શકે.
શ્રીનગરમાં પત્રકારો સાથે વાત કરતા મુખ્યમંત્રી ઓમર અબ્દુલ્લાએ સર્વોચ્ચ અદાલતના મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાનો ઉલ્લેખ કર્યો અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવામાં થઈ રહેલો દરેક વિલંબ સંપૂર્ણપણે ટાળી શકાય એવો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્દેશ અને ઓમરનો આક્ષેપ
ઓમર અબ્દુલ્લાએ જણાવ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટમાં કેન્દ્ર સરકારે ખાતરી આપી હતી કે જમ્મુ અને કાશ્મીરને રાજ્યનો દરજ્જો આપવા માટે ત્રણ તબક્કાની પ્રક્રિયા હશે: સીમાંકન, ચૂંટણીઓ અને ત્યારબાદ રાજ્યનો દરજ્જો. તેમણે કહ્યું, “સીમાંકન પૂર્ણ થઈ ગયું છે, ચૂંટણીઓ યોજાઈ ગઈ છે અને લોકોએ તેમાં ઉત્સાહપૂર્વક ભાગ પણ લીધો છે. કમનસીબે, ભાજપ જીતી શક્યું નથી, પરંતુ તે રાજ્યનો દરજ્જો નકારવાનું કારણ હોઈ શકે નહીં. આ અન્યાય છે.”
તેમણે વધુમાં આક્ષેપ કરતા કહ્યું, “જો ભાજપ રાજ્યના દરજ્જા સામે લડી રહી છે, તો તે જમ્મુ અને કાશ્મીરના લોકો સામે લડી રહી છે. એવું ક્યારેય કહેવામાં આવ્યું ન હતું કે જો ભાજપ જીતશે તો જ રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવશે.” આ નિવેદનોએ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર વચ્ચેના તણાવને વધુ વધાર્યો છે.
ચુકાદાનું પૃષ્ઠભૂમિ અને ચૂંટણીના પરિણામો
આ સમગ્ર મામલાની શરૂઆત ડિસેમ્બર ૨૦૨૩માં સર્વોચ્ચ અદાલતના એક સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદાથી થઈ હતી, જેમાં બંધારણની કલમ ૩૭૦ નાબૂદ કરવાના નિર્ણયને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું. તે ચુકાદામાં, કોર્ટે ભારતના ચૂંટણી પંચ (ECI) ને ૩૦ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૪ સુધીમાં જમ્મુ અને કાશ્મીર વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. સાથે જ, કોર્ટે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા આપવામાં આવેલી ખાતરી નોંધી હતી કે લદ્દાખને બાદ કરતાં જમ્મુ અને કાશ્મીરને રાજ્યનો દરજ્જો “શક્ય તેટલી વહેલી તકે” પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવશે.
ન્યાયિક નિર્દેશને અનુસરીને, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં એક દાયકાથી વધુ સમય પછી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઈ. ત્રણ તબક્કામાં થયેલા મતદાનમાં ૬૩.૮૮% જેવું ઉચ્ચ મતદાન જોવા મળ્યું. પરિણામોમાં, નેશનલ કોન્ફરન્સ (NC)-કોંગ્રેસ ગઠબંધને ૯૦ માંથી ૪૯ બેઠકો સાથે સ્પષ્ટ બહુમતી મેળવી, અને ઓમર અબ્દુલ્લા મુખ્યમંત્રી બન્યા. સત્તા સંભાળતાની સાથે જ, નવી ચૂંટાયેલી સરકારે રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે સર્વાનુમતે ઠરાવ પણ પસાર કર્યો હતો, જે લોકોની અને નેતૃત્વની સમાન માંગને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
સુપ્રીમ કોર્ટનું વલણ અને “દ્વિ શાસન” વ્યવસ્થાનો વિરોધ
રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવામાં વિલંબને કારણે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. ઓગસ્ટ ૨૦૨૫માં આ અરજીઓ પર સુનાવણી દરમિયાન, કોર્ટે કેન્દ્ર પાસેથી જવાબ માંગ્યો હતો, પરંતુ સાથે જ “ભૂમિગત વાસ્તવિકતાઓ” નો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમાં તાજેતરમાં પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલાનો પણ ઉલ્લેખ હતો.
મુખ્યમંત્રી ઓમર અબ્દુલ્લાએ આ વલણની આકરી ટીકા કરતા કહ્યું કે, “જમ્મુ અને કાશ્મીરના લોકોને સજા ન થવી જોઈએ કારણ કે ભાજપ તાજેતરની ચૂંટણીઓ જીતવામાં નિષ્ફળ ગયો.” તેમણે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશની “દ્વિ શાસન” વ્યવસ્થાની પણ ટીકા કરી અને કહ્યું કે આ સિસ્ટમ “સફળતા માટે નહીં પણ નિષ્ફળતા માટે” બનાવવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે તેમના મંત્રીમંડળ દ્વારા લેવાયેલા નિર્ણયોને પણ રાજભવન દ્વારા અવરોધિત કરવામાં આવે છે.
આ મુદ્દા પર સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્રને આઠ અઠવાડિયામાં જવાબ આપવા માટે સમય આપ્યો છે. પરંતુ, ઓમર અબ્દુલ્લા અને તેમની સરકારનું વલણ સ્પષ્ટ છે કે તેઓ આ મુદ્દા પર દબાણ જાળવી રાખશે. આ સમગ્ર મામલો દર્શાવે છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં કલમ ૩૭૦ નાબૂદ થયા બાદ પણ રાજકીય અને વહીવટી પડકારો યથાવત છે, અને રાજ્યનો દરજ્જો એ લોકોની મુખ્ય માંગ બની રહી છે.
