હવે ગરમ કપડાં તૈયાર રાખો! આ વર્ષે ગાત્રો થીજાવતી ઠંડી પડવાની આગાહી, ૪ ઓક્ટોબરથી હવામાનમાં મોટો પલટો આવવાની શક્યતા
દેશના મોટાભાગના વિસ્તારો, ખાસ કરીને ઉત્તર ભારત અને હિમાલય પ્રદેશોમાં આ વર્ષે હાડ થીજાવતી ઠંડી (કડક શિયાળો) પડવાની આગાહી હવામાન નિષ્ણાતોએ કરી છે. ગુજરાત સહિત સમગ્ર દેશના લોકોને પોતાના રજાઇ અને સ્વેટર તૈયાર રાખવા વિનંતી કરવામાં આવી છે, કારણ કે ૪ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫ થી હવામાનમાં મોટો પલટો આવવાની શક્યતા છે.
આ કડક શિયાળા પાછળનું મુખ્ય કારણ પેસિફિક મહાસાગરમાં ‘લા નીના’ (La Nina) ની સ્થિતિનું વિકસવું છે, જે ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર ૨૦૨૫ સુધી રહેવાની ધારણા છે. આ વૈશ્વિક ઘટનાને કારણે તાપમાન સામાન્ય કરતાં ઓછું રહી શકે છે અને શીત લહેરનું જોખમ વધી શકે છે.
શિયાળો ફૂલ ફોર્મમાં આવવાનું મુખ્ય કારણ: ‘લા નીના’
હવામાન નિષ્ણાતોના મતે, આ વર્ષનો શિયાળો સામાન્ય કરતાં વધુ ઠંડો રહેવાના મુખ્ય કારણોમાં ‘લા નીના’ની અસર સૌથી મહત્ત્વની છે.
- લા નીના શું છે? લા નીના એ એક કુદરતી આબોહવાની ઘટના છે. તે ઉષ્ણકટિબંધીય પ્રશાંત મહાસાગરના મધ્ય અને પૂર્વીય ભાગોમાં સમુદ્ર સપાટીના તાપમાનમાં વ્યાપક ઠંડકનું કારણ બને છે. આ ઘટના અલ નીનો (ગરમ થતા મહાસાગરો)ની વિપરીત અસર ઉત્પન્ન કરે છે.
- સ્થિતિનો વિકાસ: યુએસ નેશનલ ઓસેનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશન (NOAA) એ આગાહી કરી છે કે ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર ૨૦૨૫ માં લા નીનાના વિકાસની ૭૧ ટકા શક્યતા છે. આ સ્થિતિ ડિસેમ્બર ૨૦૨૫ થી ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૬ સુધી ૫૪ ટકા સંભાવના સાથે ચાલુ રહેશે.
- ભારત પર અસર: ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) ના ડિરેક્ટર જનરલ એમ. મહાપાત્રાના મતે, લા નીનાની સ્થિતિ આગામી મહિનાઓમાં સ્થાપિત થશે. અગાઉના વર્ષોના ડેટા દર્શાવે છે કે લા નીનાએ ઉત્તર ભારતમાં શીત લહેરોને તીવ્ર બનાવી છે, જેના કારણે દિલ્હી-એનસીઆરમાં લઘુત્તમ તાપમાન સરેરાશથી ૨ થી ૩ ડિગ્રી સેલ્સિયસ ઓછું થઈ ગયું હતું.
નિષ્ણાતો માની રહ્યા છે કે લા નીના ૨૦૨૫-૨૬ના શિયાળાને દાયકાઓમાં સૌથી ઠંડો બનાવી શકે છે, ખાસ કરીને દિલ્હી, ગુરુગ્રામ, નોઈડા અને ફરીદાબાદ જેવા વિસ્તારોમાં.
ગ્લોબલ વોર્મિંગની વિપરીત અસરની ચેતવણી
જોકે લા નીના ઠંડક લાવે છે, વૈશ્વિક આબોહવા સંકટના કારણે તેની અસર કેટલી પ્રબળ રહેશે તે અંગે ભૂતપૂર્વ સચિવ એમ. રાજીવને ચેતવણી આપી છે.
- અસર સરભર: પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના ભૂતપૂર્વ સચિવ એમ. રાજીવને ચેતવણી આપી હતી કે ગ્લોબલ વોર્મિંગ હાલમાં અલ નીનો અને લા નીનાની અસરોને અમુક અંશે સરભર કરી રહ્યું છે. જોકે લા નીના ગ્રહને ઠંડુ કરે છે, તે પશ્ચિમી વિક્ષેપોની આવૃત્તિમાં વધારો કરે છે.
- ઠંડીની ખાતરી: તેમ છતાં, એમ. રાજીવને ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે શિયાળો ગરમ નહીં રહે અને તાપમાન મોટે ભાગે સામાન્ય કરતાં ઓછું જ રહેશે.
૪ ઓક્ટોબરથી હવામાનમાં તાત્કાલિક ફેરફાર
હાલમાં, ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતના ઘણા ભાગોમાં રાત્રિનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં ૩ થી ૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ વધારે છે, જેના કારણે સહેજ ગરમી અનુભવાઈ રહી છે. પરંતુ આ સ્થિતિ ૪ ઓક્ટોબર સુધી જ ચાલુ રહેવાની શક્યતા છે.
- તાત્કાલિક પરિવર્તન: ૪ ઓક્ટોબરથી એક પશ્ચિમી વિક્ષેપ (Western Disturbance) હિમાલય પ્રદેશને અસર કરી શકે છે.
- વહેલી ઠંડી: આ વિક્ષેપને કારણે પર્વતીય વિસ્તારોમાં વહેલો વરસાદ અને હિમવર્ષા શરૂ થઈ શકે છે. પર્વતો પર હિમવર્ષા શરૂ થવાથી તેની ઠંડી હવાઓ ઉત્તર ભારતના મેદાની વિસ્તારો તરફ ધકેલાશે, જેના કારણે લઘુત્તમ તાપમાનમાં એકાએક ઘટાડો થશે અને ઠંડીનો પ્રારંભ થશે.
ખેતી અને ચોમાસા પર અસર
આ ભારે ઠંડીની આગાહીને કારણે ખેતી પર પણ અસર થશે. રવિ પાક (જેમ કે ઘઉં, રાઈ) માટે ઠંડીનું વાતાવરણ જરૂરી હોય છે, પરંતુ ગાત્રો થીજાવતી ઠંડી કેટલાક પાકને નુકસાન પણ પહોંચાડી શકે છે.
જોકે, લા નીનાની સ્થિતિ વિકસવાથી ભારત માટે એક સારો સંકેત એ છે કે તે આવતા વર્ષના ચોમાસાને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે, જે ભારતીય અર્થતંત્રના મુખ્ય આધાર એવા કૃષિ ક્ષેત્ર માટે રાહતરૂપ ગણાશે. નાગરિકોને આ બદલાતા હવામાનને ધ્યાનમાં રાખીને તકેદારી રાખવા અને ગરમ કપડાં તૈયાર કરવા માટે અનુરોધ કરવામાં આવ્યો છે.
