મોટો ખુલાસો: ભારતીયોના સરેરાશ માસિક પગારમાં ૭ વર્ષમાં ₹૪,૫૬૫ નો વધારો, ૬ વર્ષમાં ૧૭ કરોડ નોકરીઓ ઉમેરાઈ
ભારતમાં રોજગાર અને આવકના સ્તરમાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો હોવાનું સરકારે શનિવારે બહાર પાડેલા તાજેતરના અહેવાલમાં જણાવાયું છે. શ્રમ અને રોજગાર મંત્રાલયના અહેવાલ મુજબ, છેલ્લા સાત વર્ષમાં પગારદાર કામદારોની સરેરાશ માસિક કમાણીમાં ₹૪,૫૬૫ નો વધારો થયો છે, જે ભારતીય કાર્યબળમાં “નોકરીની સ્થિરતામાં સુધારો અને નોકરીની ગુણવત્તામાં વધારો” દર્શાવે છે.
અહેવાલમાં આપવામાં આવેલા આંકડાઓ માત્ર આવક વૃદ્ધિ જ નહીં, પરંતુ બેરોજગારી દરમાં લગભગ ૫૦% નો ઘટાડો અને સ્વ-રોજગાર (Self-Employment) તરફ વધતા ઝોકને પણ પ્રકાશિત કરે છે. એકંદરે, ભારતમાં ૨૦૧૭-૧૮ થી ૨૦૨૩-૨૪ ના સમયગાળામાં કુલ ૧૬.૮૩ કરોડ (લગભગ ૧૭ કરોડ) નોકરીઓ ઉમેરાઈ છે.
આવક અને વેતનમાં નોંધપાત્ર વધારો
સરકારી ડેટા અનુસાર, નિયમિત પગારદાર કામદારો અને કેઝ્યુઅલ મજૂરો બંનેની કમાણીમાં મોટો ઉછાળો આવ્યો છે:
- નિયમિત પગારદાર: જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭ માં સરેરાશ માસિક કમાણી ₹૧૬,૫૩૮ હતી, જે એપ્રિલ-જૂન ૨૦૨૪ માં વધીને ₹૨૧,૧૦૩ થઈ ગઈ છે. આ સમયગાળામાં ₹૪,૫૬૫ નો વધારો થયો છે.
- કેઝ્યુઅલ મજૂરો: જાહેર કાર્યો સિવાયના કેઝ્યુઅલ મજૂરો માટે સરેરાશ દૈનિક વેતન ₹૨૯૪ થી વધીને ₹૪૩૩ થઈ ગયું છે, જે ₹૧૩૯ નો વધારો દર્શાવે છે.
બેરોજગારીમાં ૫૦% ઘટાડો અને રોજગારની ગુણવત્તામાં સુધારો
અહેવાલ મુજબ, બેરોજગારીના દરમાં થયેલો ઘટાડો દેશના અર્થતંત્ર માટે એક અત્યંત સકારાત્મક સંકેત છે.
- કુલ બેરોજગારી દર: ૨૦૧૭-૧૮ માં ૬.૦% હતો, જે ઘટીને ૨૦૨૩-૨૪ માં ૩.૨% થયો છે.
- યુવા બેરોજગારી દર: આ દર ૧૭.૮% થી ઘટીને ૧૦.૨% થયો છે, જે ILO ના વર્લ્ડ એમ્પ્લોયમેન્ટ એન્ડ સોશિયલ આઉટલુક ૨૦૨૪ માં અહેવાલ મુજબની ૧૩.૩% ની વૈશ્વિક સરેરાશથી નીચે છે.
- પુરુષોમાં બેરોજગારી: ઓગસ્ટ ૨૦૨૫ માં પુરુષો (૧૫+ વર્ષ) માં બેરોજગારી ઘટીને ૫% થઈ ગઈ છે, જે એપ્રિલ પછીનો સૌથી નીચો દર છે. ગ્રામીણ પુરુષ બેરોજગારી ૪.૫% થઈ ગઈ છે – જે ચાર મહિનામાં સૌથી ઓછી છે.
સ્વ-રોજગારમાં મોટો ઉછાળો અને ઔપચારિક કાર્યબળનું વિસ્તરણ
ડેટા ભારતીય કાર્યબળના માળખામાં એક મુખ્ય પરિવર્તન તરફ પણ ધ્યાન દોરે છે:
- સ્વ-રોજગાર (Self-Employment): સ્વ-રોજગારનો હિસ્સો ૨૦૧૭-૧૮ માં ૫૨.૨% હતો, જે વધીને ૨૦૨૩-૨૪ માં ૫૮.૪% થયો છે. આ ઉદ્યોગસાહસિક અને સ્વતંત્ર કાર્ય તરફ સ્પષ્ટ ઝોક દર્શાવે છે.
- કેઝ્યુઅલ મજૂરીમાં ઘટાડો: કેઝ્યુઅલ મજૂરીનો હિસ્સો ૨૪.૯% થી ઘટીને ૧૯.૮% થઈ ગયો છે.
- EPFO સબ્સ્ક્રાઇબર્સમાં વધારો: કર્મચારી ભવિષ્ય નિધિ સંગઠન (EPFO) એ ૨૦૨૪-૨૫ માં ૧.૨૯ કરોડથી વધુ ચોખ્ખા સબ્સ્ક્રાઇબર્સ ઉમેર્યા છે, જે ૨૦૧૮-૧૯ માં ૬૧.૧૨ લાખ હતા. આ “વધતી જતી ઔપચારિકતા અને સામાજિક સુરક્ષા કવરેજમાં વધારો” સૂચવે છે. જુલાઈ ૨૦૨૫ માં ઉમેરાયેલા નવા સબ્સ્ક્રાઇબર્સમાંથી ૬૦% ફક્ત ૧૮-૨૫ વય જૂથના હતા.
રોજગારીમાં કુલ ૧૬.૮૩ કરોડનો ચોખ્ખો વધારો
અહેવાલનો એકંદરે સાર એ છે કે ૨૦૧૭-૧૮માં કુલ ૪૭.૫ કરોડ રોજગારીની તકો હતી, જે ૨૦૨૩-૨૪ માં વધીને ૬૪.૩૩ કરોડ થઈ ગઈ છે. આ છ વર્ષમાં ૧૬.૮૩ કરોડ નોકરીઓનો ચોખ્ખો વધારો દર્શાવે છે.
શ્રમ અને રોજગાર મંત્રાલયે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “આ વૃદ્ધિ ખાસ કરીને મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે આર્થિક દૃષ્ટિકોણથી, એકલા ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GDP) કોઈ પણ રાષ્ટ્રના સાચા વિકાસને સંપૂર્ણપણે કેપ્ચર કરી શકતું નથી. જ્યારે બહુવિધ મેક્રોઇકોનોમિક સૂચકાંકોને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે ત્યારે વધુ સચોટ ચિત્ર ઉભરી આવે છે – જેમાં રોજગાર સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.” આ ડેટા ભારતીય અર્થતંત્રની માત્ર વૃદ્ધિ જ નહીં, પરંતુ વધુ લોકોને સારી અને સ્થિર નોકરીઓ પ્રદાન કરવાની ક્ષમતા પણ દર્શાવે છે.
