RBI: શું ભારત ચીનના રસ્તે ચાલી રહ્યું છે? ચાલુ ખાતામાં મોટો ઉછાળો
RBI: રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના તાજેતરના અહેવાલ મુજબ, જાન્યુઆરી-માર્ચ 2025 ના ક્વાર્ટરમાં ભારતનું ચાલુ ખાતું $13.5 બિલિયનના સરપ્લસમાં હતું, જે દેશના GDP ના 1.3% છે. ગયા વર્ષના આ જ ક્વાર્ટરમાં, આ સરપ્લસ ફક્ત $4.6 બિલિયન હતું. આ વધારો ભારત માટે એક મોટી સિદ્ધિ માનવામાં આવે છે કારણ કે સામાન્ય રીતે દેશનું ચાલુ ખાતું ખાધમાં હોય છે. આનો અર્થ એ છે કે ભારતે કાં તો વધુ નિકાસ કરી છે, ઓછી આયાત કરી છે, અથવા આ ક્વાર્ટરમાં સેવાઓ અને રેમિટન્સમાંથી આવકમાં વધારો થયો છે.
ચાલુ ખાતું કોઈપણ દેશના આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવહારોનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે, જે ચુકવણી સંતુલનનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. તેમાં માલ અને સેવાઓનો વેપાર, રોકાણ આવક (જેમ કે વ્યાજ અને ડિવિડન્ડ) અને રેમિટન્સ જેવા વ્યવહારોનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે કોઈ દેશનું ચાલુ ખાતું સરપ્લસમાં હોય છે, ત્યારે તેનો અર્થ એ થાય છે કે દેશે આયાત કરતા વધુ માલ અને સેવાઓની નિકાસ કરી છે. આ સાથે, વિદેશમાંથી રોકાણ આવક પણ વિદેશી દેશોને કરવામાં આવતી ચુકવણી કરતા વધુ રહી છે.
આ પ્રકારનો ચાલુ ખાતાનો સરપ્લસ ચીનના અર્થતંત્રની યાદ અપાવે છે, જે લાંબા સમયથી મોટી નિકાસ અને સરપ્લસને કારણે સમાચારમાં છે. ચીન વિશ્વનો સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે અને આ વ્યૂહરચનાથી તેણે તેના વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડારને મજબૂત બનાવ્યું છે. જોકે, કેટલાક દેશો તેને અન્યાયી વેપાર વ્યૂહરચના પણ માને છે. ભારતનો આ ચાલુ ખાતાનો સરપ્લસ હજુ પણ પ્રારંભિક તબક્કામાં છે અને તેને ટકાઉ બનાવવા માટે સતત પ્રયાસોની જરૂર પડશે.
તેનાથી વિપરીત, અમેરિકા જેવા અર્થતંત્રમાં, ચાલુ ખાતાનો મોટાભાગે ખાધ છે, કારણ કે સ્થાનિક માંગ ખૂબ ઊંચી છે અને ઉત્પાદન કરતાં આયાત વધુ છે.
RBI ના અહેવાલ “ડેવલપમેન્ટ્સ ઇન ઇન્ડિયા બેલેન્સ ઓફ પેમેન્ટ્સ” અનુસાર, જાન્યુઆરી-માર્ચ 2025 ક્વાર્ટરમાં મળેલા આ સરપ્લસની અસર સમગ્ર નાણાકીય વર્ષના આંકડાઓ પર પણ જોવા મળી રહી છે. ભારતની ચાલુ ખાતાની ખાધ નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ઘટીને $23.3 બિલિયન (GDPના 0.6%) થઈ ગઈ છે, જ્યારે ગયા વર્ષે તે $26 બિલિયન અથવા GDPના 0.7% હતી. આ ચોક્કસપણે ભારતના અર્થતંત્ર માટે સકારાત્મક સંકેત છે.
