RBI એ સરકારને 2.69 લાખ કરોડનું ડિવિડન્ડ આપ્યું, રાજકોષીય ખાધ ઘટશે
RBI: નાણાકીય વર્ષ 2025 માટે, ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ કેન્દ્ર સરકારને 2.69 લાખ કરોડ રૂપિયાનું ડિવિડન્ડ ટ્રાન્સફર કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ ગયા નાણાકીય વર્ષ (૨૦૨૪) માં આપવામાં આવેલા ૨.૧ લાખ કરોડ રૂપિયા કરતા ઘણું વધારે છે. આ રકમ સરકારને રાજકોષીય ખાધને 4.4 ટકા સુધી મર્યાદિત રાખવામાં મદદ કરશે અને દેશની બેંકિંગ સિસ્ટમમાં તરલતા પણ વધારશે.
RBI એ તેની 616મી સેન્ટ્રલ બોર્ડ મીટિંગમાં આ નિર્ણય લીધો, જેમાં વૈશ્વિક અને સ્થાનિક આર્થિક જોખમોની સમીક્ષા કરવામાં આવી. બેઠકમાં નિર્ણય લેવામાં આવ્યો કે ₹2,68,590.07 કરોડનું સરપ્લસ ડિવિડન્ડ સરકારને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવશે.
૩ લાખ કરોડનો અંદાજ હતો, પરંતુ આંકડો થોડો ઓછો હતો
જોકે, અગાઉ નિષ્ણાતો દ્વારા એવો અંદાજ લગાવવામાં આવ્યો હતો કે આ વખતે RBI લગભગ 3 લાખ કરોડ રૂપિયાનું ડિવિડન્ડ ટ્રાન્સફર કરી શકે છે, જે 2024 કરતા લગભગ 50 ટકા વધુ હશે. કેન્દ્રીય બજેટ 2024-25માં પણ સરકારે RBI અને અન્ય નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી કુલ ₹2.56 લાખ કરોડ રૂપિયાના ડિવિડન્ડની અપેક્ષા રાખી હતી.
જોખમ બફરમાં વધારો થવાનો અર્થ શું થાય છે?
આ વખતે લેવામાં આવેલું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું એ હતું કે RBI એ તેનું જોખમ બફર 6.5% થી વધારીને 7.5% કર્યું. આનો અર્થ એ થયો કે કેન્દ્રીય બેંક સંભવિત નાણાકીય કટોકટી, વૈશ્વિક મંદી અથવા બજાર ક્રેશ જેવી ભવિષ્યની પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવા માટે વધારાની સલામતી જાળ બનાવી રહી છે. વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડાર અને સરકારી બોન્ડમાં વધઘટના કિસ્સામાં આ બફર કામમાં આવે છે.
આ ડિવિડન્ડ અર્થતંત્રને કેવી રીતે મજબૂત બનાવશે?
આ વિશાળ ડિવિડન્ડ ટ્રાન્સફર કેન્દ્ર સરકારને વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સને વેગ આપવા, જાહેર ખર્ચ વધારવા અને નાણાકીય શિસ્ત જાળવવામાં મદદ કરશે. આનાથી ખાસ કરીને માળખાગત સુવિધાઓ અને ગ્રામીણ વિકાસ જેવા ક્ષેત્રોમાં વધુ રોકાણ શક્ય બનશે. વધુમાં, આ ડિવિડન્ડ ભારતીય બેંકોની રોકડ સ્થિતિને પણ મજબૂત બનાવશે, જેનાથી તેમની લોન વિતરણ ક્ષમતામાં સુધારો થશે.
વિશ્લેષકોનો અભિપ્રાય
અર્થશાસ્ત્રીઓ માને છે કે આ ડિવિડન્ડ ટ્રાન્સફર RBI ની મજબૂત બેલેન્સ શીટ, વિદેશી હૂંડિયામણ અનામતમાં સ્થિરતા અને ઊંચા વ્યાજ દરોમાંથી મળતી આવકનું પરિણામ છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આ ટ્રાન્સફર એવા સમયે થયું છે જ્યારે સરકાર ચૂંટણી પછીના નીતિગત પડકારો અને ફુગાવાના સંચાલન જેવી મહત્વપૂર્ણ જવાબદારીઓનો સામનો કરી રહી છે.
