જાણો SC, ST, OBC (NCL) અને EWS વિદ્યાર્થીઓ માટે સીટનો ક્વોટા, પાત્રતા નિયમો અને જરૂરી પ્રમાણપત્રોની સંપૂર્ણ માહિતી
દિલ્હી યુનિવર્સિટી (Delhi University – DU) દેશની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓમાંની એક છે. દર વર્ષે લાખો વિદ્યાર્થીઓ તેમાં પ્રવેશ મેળવવાનું સપનું જુએ છે. સ્પર્ધા વધુ હોવાને કારણે, કેન્દ્રીય સરકારની આરક્ષણ (Reservation) નીતિઓ તે વિદ્યાર્થીઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ અવસર પ્રદાન કરે છે જેઓ આરક્ષિત શ્રેણીઓ સાથે સંબંધિત છે.
દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં પ્રવેશ કેન્દ્રીય સરકારના નિયમોનું સખતપણે પાલન કરીને કરવામાં આવે છે. અહીં આપણે વિસ્તારથી જાણીશું કે કઈ શ્રેણીના વિદ્યાર્થીઓને કેટલું આરક્ષણ મળે છે, તેના માટે શું પાત્રતા માપદંડો છે અને કયા મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજોની જરૂરિયાત હોય છે.
DUમાં આરક્ષિત બેઠકો અને ક્વોટા
DUમાં આરક્ષિત બેઠકો અને ક્વોટાદિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં વિવિધ શ્રેણીઓ માટે બેઠકોનું આરક્ષણ નીચે મુજબ છે:
| શ્રેણી | આરક્ષણની ટકાવારી | મુખ્ય પાત્રતા માપદંડ |
| અનુસૂચિત જાતિ (SC) | 15% | ભારત સરકારની સૂચિમાં સ્વીકૃત જાતિનું માન્ય પ્રમાણપત્ર. |
| અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) | 7.5% | ભારત સરકારની સૂચિમાં સ્વીકૃત જનજાતિનું માન્ય પ્રમાણપત્ર. |
| અન્ય પછાત વર્ગ (OBC) | 27% | નોન-ક્રીમી લેયર (NCL) નું માન્ય પ્રમાણપત્ર અને કેન્દ્ર સરકારની સૂચિમાં સામેલ જાતિ. |
| આર્થિક રીતે નબળા વર્ગ (EWS) | 10% | કેન્દ્ર સરકારના દિશાનિર્દેશો અનુસાર જારી કરેલ આવક અને સંપત્તિનું માન્ય પ્રમાણપત્ર. |
આરક્ષણ મેળવવા માટે જરૂરી પ્રમાણપત્રો
આરક્ષણનો લાભ લેવા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે કે તમારી પાસે માન્ય અને અપડેટેડ (નવીનતમ) શ્રેણી પ્રમાણપત્ર હોવું. આ પ્રમાણપત્રો માત્ર નિર્ધારિત અધિકારીઓ દ્વારા જ જારી થવા જોઈએ:
જારી કરનાર અધિકારીઓ: જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ, વધારાના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ, કલેક્ટર, ડેપ્યુટી કમિશનર, તહસીલદારથી ઉપરની રેન્કના મહેસૂલ અધિકારી, અને સંબંધિત ક્ષેત્રના સબ-ડિવિઝનલ ઓફિસર.
અમાન્ય પ્રમાણપત્ર: આ સિવાય અન્ય કોઈ અધિકારી દ્વારા જારી કરાયેલું પ્રમાણપત્ર માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં.
પ્રમાણપત્રમાં ધ્યાન આપવા જેવી બાબતો:
- સ્પષ્ટતા: SC/ST અથવા OBC સર્ટિફિકેટમાં જાતિનું નામ, શ્રેણી, જિલ્લો અને રાજ્ય સ્પષ્ટ રીતે લખેલું હોવું જોઈએ.
સરકારી સ્વીકૃતિ: એ પણ સ્પષ્ટ રીતે લખેલું હોવું જોઈએ કે તમારી જાતિ અથવા જનજાતિ ભારત સરકારની સૂચિમાં સ્વીકૃત છે.
OBC (નોન-ક્રીમી લેયર) માટે વિશેષ નોંધ
- OBC વિદ્યાર્થીઓને માત્ર ત્યારે જ આરક્ષણ મળે છે જ્યારે તેમની પાસે નોન-ક્રીમી લેયર (NCL) નું પ્રમાણપત્ર હોય.
OBC (NCL) સર્ટિફિકેટ કેન્દ્ર સરકારની સૂચિ માં સામેલ જાતિનું હોવું જોઈએ.
નવીનતમ પ્રમાણપત્ર: રજિસ્ટ્રેશન સમયે ભલે તમે જૂનું સર્ટિફિકેટ અથવા અરજી સ્લિપ અપલોડ કરી દો, પરંતુ પ્રવેશના સમયે (ડોક્યુમેન્ટ વેરિફિકેશન દરમિયાન) તમારે નવીનતમ નાણાકીય વર્ષનું નોન-ક્રીમી લેયર પ્રમાણપત્ર (Central List) રજૂ કરવું ફરજિયાત રહેશે.
અરજી અને પ્રવેશના સમયની મહત્વપૂર્ણ પ્રક્રિયાઓ
વિદ્યાર્થીઓએ પ્રવેશ પ્રક્રિયા દરમિયાન કેટલાક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ નિયમોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ જેથી તેમની અરજી નકારવામાં ન આવે:
1. અપડેશનની અનિવાર્યતા
- જો તમારી પાસે અરજી (રજિસ્ટ્રેશન) સમયે અપડેટેડ કે નવીનતમ સર્ટિફિકેટ ન હોય, તો તમે તેની અરજી સ્લિપ (Application Slip) અપલોડ કરી શકો છો.
પરંતુ, પ્રવેશના સમયે (ડોક્યુમેન્ટ વેરિફિકેશન દરમિયાન) તમારે મૂળ અને નવીનતમ પ્રમાણપત્ર રજૂ કરવું ફરજિયાત રહેશે.
વધારાનો સમય નહીં: કોઈપણ સંજોગોમાં પ્રમાણપત્ર જમા કરાવવા માટે વધારાનો સમય આપવામાં આવશે નહીં.
2. ન્યૂનતમ પાત્રતા અને કટ-ઓફમાં છૂટ
આરક્ષિત શ્રેણીઓના વિદ્યાર્થીઓને સામાન્ય શ્રેણીની સરખામણીમાં પાત્રતા અને કટ-ઓફમાં છૂટ મળે છે:
SC/ST વિદ્યાર્થી: તેમના માટે ન્યૂનતમ પાત્રતા તરીકે પાસ માર્ક્સ જ પૂરતા માનવામાં આવે છે.
કટ-ઓફમાં સામાન્ય રીતે 5% ની છૂટ આપવામાં આવે છે.
OBC (NCL) વિદ્યાર્થી: તેમને સામાન્ય શ્રેણીની સરખામણીમાં પાત્રતાના ગુણ (Marks) માં લગભગ 10% ની છૂટ મળે છે.
3. આરક્ષિત બેઠકોનું સમાયોજન (Adjustment of Seats)
- SC/ST માટે નિયમ: જો SC ની બેઠકો ખાલી રહી જાય છે, તો તે ST ને આપી શકાય છે, અને તે જ રીતે ST ની બેઠકો SC ને આપી શકાય છે. જોકે, આ પછી પણ જો બેઠકો ખાલી રહી જાય, તો તેમને ખાલી જ છોડી દેવામાં આવે છે.
એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ: જો પ્રવેશ એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ (પ્રવેશ પરીક્ષા) ના આધારે હોય, તો SC/ST વિદ્યાર્થીઓએ ટેસ્ટ આપવો પડશે, પરંતુ તેમની અલગ મેરિટ લિસ્ટ બનાવવામાં આવશે.
4. મેરિટ પર પસંદગી થવા પર
- જો કોઈ વિદ્યાર્થી આરક્ષિત શ્રેણી (જેમ કે SC/ST/OBC/EWS) નો હોવા છતાં, તેની ઉચ્ચ મેરિટને કારણે સામાન્ય (General) સૂચિ માં સિલેક્ટ થઈ જાય છે, તો તેને આરક્ષિત બેઠકોમાં ગણવામાં આવતો નથી.
આ જોગવાઈ એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે આરક્ષણનો લાભ વાસ્તવમાં તે વિદ્યાર્થીઓ સુધી પહોંચે, જેઓ યોગ્યતામાં નીચે છે અને જેમને તેની સૌથી વધુ જરૂરિયાત છે.
5. અન્ય આરક્ષિત શ્રેણીઓનું સંયોજન
- જો કોઈ વિદ્યાર્થી આરક્ષિત કેટેગરી (SC/ST/OBC/EWS) નો હોવાની સાથે-સાથે અન્ય કોઈ શ્રેણી જેમ કે PwBD (દિવ્યાંગજન) અથવા CW (સંરક્ષણકર્મી) હેઠળ પણ પ્રવેશ મેળવવા માંગે છે, તો તેણે તે શ્રેણીની પાત્રતા પણ પૂરી કરવી પડશે.
નિષ્કર્ષ:
દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાં પ્રવેશ માટે આરક્ષિત શ્રેણીના વિદ્યાર્થીઓએ સૌથી પહેલા એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે તેમની પાસે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત નિયમો અનુસાર જારી કરાયેલું નવીનતમ અને માન્ય પ્રમાણપત્ર હોય. સાચા દસ્તાવેજો સાથે, આરક્ષણ પ્રણાલી DU માં પ્રવેશ મેળવવાનું સરળ બનાવી શકે છે.
