Explainer: શું બલુચિસ્તાનની સ્વતંત્રતાની ઘોષણા કરવાથી વાસ્તવિક સ્વતંત્રતા મળશે?
Explainer: બલુચિસ્તાને ૧૪ મેના રોજ પોતાને સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર જાહેર કર્યું. પ્રખ્યાત બલૂચ કાર્યકર્તા અને લેખક મીર યાર બલોચે ગયા અઠવાડિયે સોશિયલ મીડિયા પર આ નિર્ણયની જાહેરાત કરી હતી અને ‘બલુચિસ્તાન પ્રજાસત્તાક’ ની સ્થાપનાની પણ જાહેરાત કરી હતી. આ સાથે તેમણે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર અને ભારત પાસેથી સમર્થન માંગ્યું છે. પરંતુ શું આ ઘોષણા બલુચિસ્તાનને ખરેખર સ્વતંત્રતા આપશે?
પાકિસ્તાન સામે બળવો અને તણાવની લાંબી વાર્તા
બલુચિસ્તાન પાકિસ્તાનનો સૌથી મોટો પ્રાંત છે અને તેની મોટાભાગની વસ્તી હંમેશા પાકિસ્તાનથી તેની સ્વતંત્રતા અથવા વધુ સ્વાયત્તતાની માંગ કરતી રહી છે. આ પ્રદેશમાં પાકિસ્તાન દ્વારા લશ્કરી કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી, જેના કારણે બળવાખોરી અને દમનની લાંબી શ્રેણી શરૂ થઈ હતી. માનવાધિકાર સંગઠનોએ બળજબરીથી ગુમ થવા અને ન્યાય બહારની હત્યાના કિસ્સાઓ નોંધ્યા છે.
ગ્વાદર બંદર અને વ્યૂહાત્મક મહત્વ
બલુચિસ્તાનનું વ્યૂહાત્મક મહત્વ ગ્વાદર બંદરમાં રહેલું છે, જે ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર (CPEC) નો મુખ્ય ભાગ છે. પરંતુ અહીંના સ્થાનિક લોકો આ પ્રોજેક્ટથી વંચિત અનુભવે છે કારણ કે તેમના મતે તેમને યોગ્ય વળતર આપવામાં આવ્યું નથી અને તેમની જમીનો પર કબજો કરવામાં આવ્યો છે. વધુમાં, બંદર અને આસપાસના વિસ્તારો બળવાખોરો દ્વારા વારંવાર હુમલાઓનો ભોગ બન્યા છે.
સાર્વભૌમત્વની જરૂરિયાતો
આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અનુસાર, એક સાર્વભૌમ રાજ્યના ચાર મુખ્ય પાસાં હોવા જોઈએ: લોકો, પ્રદેશ, સરકાર અને સાર્વભૌમત્વ. બલુચિસ્તાન આમાંના કેટલાક પાસાઓ પૂરા કરે છે, જેમ કે સ્થિર વસ્તી અને પ્રદેશ, પરંતુ સ્થિર અને અસરકારક સરકારનો અભાવ તેને સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર તરીકે માન્યતા આપવામાં એક મોટો અવરોધ છે.
યુએન માન્યતાનું મહત્વ
એક રાજ્ય તરીકે આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતા પ્રાપ્ત કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા માન્યતા રાજ્યને વૈશ્વિક સુરક્ષા, આર્થિક નેટવર્ક અને વેપાર કરારોની ઍક્સેસ આપે છે. બલુચિસ્તાન સ્વતંત્રતાની ઘોષણા કરે છે છતાં, જો તેને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર તરફથી માન્યતા નહીં મળે, તો તે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત રાજ્ય નહીં બને.
સોમાલીલેન્ડનું ઉદાહરણ
સોમાલીલેન્ડનું ઉદાહરણ આપણને આ સમજવામાં મદદ કરે છે. આ પ્રદેશ, જે એક સમયે બ્રિટિશ સંરક્ષિત રાજ્ય હતું, તેણે 1991 માં સોમાલિયાથી સ્વતંત્રતા જાહેર કરી હતી પરંતુ કોઈપણ દેશ દ્વારા તેને ઔપચારિક રીતે માન્યતા આપવામાં આવી નથી. આમ છતાં, સોમાલીલેન્ડે તેની સ્થિર સરકાર, આર્થિક પ્રગતિ અને લોકશાહી ચૂંટણીઓ દ્વારા પ્રાદેશિક વિકાસ હાંસલ કર્યો છે, છતાં તેને કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય સહાય કે કાનૂની રક્ષણ મળતું નથી.
બલુચિસ્તાને સ્વતંત્રતા જાહેર કરી હોવા છતાં, આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતાના અભાવ અને પાકિસ્તાન સામે સૈન્યની શક્તિને કારણે આ પ્રદેશ પોતાને એક સાર્વભૌમ રાષ્ટ્ર તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે સંઘર્ષ કરશે. તેને આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતા મળશે કે નહીં અને તે સાચી સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરશે કે નહીં તે આગાહી કરવી મુશ્કેલ છે.
