PCOS: યોગ દિવસ પર ખાસ: યોગ મહિલાઓ માટે વરદાન બની શકે છે
PCOS: દર વર્ષે 21 જૂને આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને યોગના મહત્વ અને તેના ફાયદાઓથી વાકેફ કરવાનો છે. તાજેતરના વર્ષોમાં, યોગમાં લોકોની રુચિ ઝડપથી વધી છે, અને ઘણા વૈજ્ઞાનિક સંશોધનોએ સાબિત કર્યું છે કે યોગ માત્ર માનસિક શાંતિ જ નહીં, પણ શરીરના ઘણા રોગોને નિયંત્રિત અને દૂર કરવામાં પણ મદદરૂપ છે. દિલ્હીના AIIMS ખાતે હાથ ધરાયેલા તાજેતરના સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે નિયમિત યોગાભ્યાસ મહિલાઓમાં પોલિસિસ્ટિક ઓવરી સિન્ડ્રોમ (PCOS) ની સમસ્યાને અસરકારક રીતે નિયંત્રિત કરી શકે છે. આ સંશોધન ઇન્ટરનેશનલ જર્નલ ઓફ યોગા (IJY) માં પ્રકાશિત થયું છે – Yoga’s Effect on Mitochondrial Health in PCOS: A Randomized Controlled Trial.
PCOS એક હોર્મોનલ સમસ્યા છે જેમાં અંડાશયમાં ઘણા નાના કોથળીઓ બને છે. આ હોર્મોનલ અસંતુલનનું કારણ બને છે, જે અનિયમિત માસિક સ્રાવ, વધુ પડતા ચહેરાના વાળ, ખીલ અને પ્રજનન સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. AIIMS સંશોધનમાં બહાર આવ્યું છે કે ભારતમાં દર 10 માંથી 1 મહિલા PCOS થી પીડાય છે. સામાન્ય રીતે હોર્મોન થેરાપી અને દવાઓ દ્વારા તેની સારવાર કરવામાં આવે છે, પરંતુ આ સંશોધનથી સાબિત થયું છે કે યોગ માત્ર લક્ષણોમાં સુધારો જ નથી કરતો, પરંતુ તેના મૂળ – એટલે કે, માઇટોકોન્ડ્રિયા અને કોષીય સ્વાસ્થ્યમાં પણ સુધારો કરે છે.
આ સંશોધન ડૉ. રીમા દાદાના નેતૃત્વ હેઠળ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં 75 મહિલાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. આમાંથી 32 મહિલાઓએ 12 અઠવાડિયા સુધી યોગનો અભ્યાસ કર્યો હતો, જ્યારે અન્ય 29 મહિલાઓએ કોઈ ખાસ કસરત કરી ન હતી. યોગ કાર્યક્રમમાં આસનો, પ્રાણાયામ અને ધ્યાનનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. પરિણામો દર્શાવે છે કે યોગ કરતી મહિલાઓમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું સ્તર ઘટ્યું, ઓક્સિડેટીવ તણાવ ઘટ્યો અને ડીએનએ નુકસાનમાં સુધારો થયો. ઉપરાંત, શરીરમાં કુદરતી એન્ટીઑકિસડન્ટ (TAC) નું પ્રમાણ પણ વધ્યું.
ડૉ. રીમા કહે છે કે આ પહેલી વાર છે જ્યારે PCOS અને માઇટોકોન્ડ્રિયા સ્વાસ્થ્યને એકબીજા સાથે જોડવામાં આવ્યા છે. સંશોધન દર્શાવે છે કે યોગ માત્ર હોર્મોનલ સંતુલન જ સુધારતું નથી, પરંતુ કોષોના DNA ને પણ સ્વસ્થ બનાવે છે. તે મહિલાઓના એકંદર પ્રજનન સ્વાસ્થ્યને સુધારવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.