Modi Govt: જાતિ વસ્તી ગણતરીનો જટિલ પ્રશ્ન, શું મુસ્લિમોની જાતિઓનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવશે?
Modi Govt: દેશમાં જાતિ આધારિત રાજકીય પક્ષોએ માત્ર કહેવાતા ઉચ્ચ જાતિઓના વર્ચસ્વને પડકાર્યો નથી, પરંતુ સરકારી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં અનામત અને સમાજના પછાત વર્ગો માટે નોકરીઓ માટે વ્યાપક ચળવળો પણ શરૂ કરી છે. મંડળ ચળવળમાંથી ઉભરી આવેલા રાજકીય પક્ષોએ જાતિ ગણતરીની માંગણીને વધુ તીવ્ર બનાવી હતી, પરંતુ હવે મુસ્લિમ સમુદાયમાં એવી માંગ ઉઠવા લાગી છે કે તેમના સમાજમાં હાજર વિવિધ જાતિઓની પણ ગણતરી થવી જોઈએ.
હવે જ્યારે કેન્દ્રની નરેન્દ્ર મોદી સરકાર જાતિગત વસ્તી ગણતરી કરવા તરફ પગલાં લઈ રહી છે, ત્યારે એ પ્રશ્ન મહત્વપૂર્ણ બની ગયો છે કે શું આ વસ્તી ગણતરીમાં મુસ્લિમોની જાતિઓ અને પેટાજાતિઓની પણ ગણતરી કરવામાં આવશે?
અત્યાર સુધી મુસ્લિમોની ગણતરી કેવી રીતે કરવામાં આવી છે?
બ્રિટિશ શાસનથી લઈને સ્વતંત્રતા પછી સુધી થયેલી વસ્તી ગણતરીમાં, મુસ્લિમ સમુદાયની ગણતરી મુખ્યત્વે ધર્મના આધારે કરવામાં આવી છે. ૧૯૩૧ સુધીની વસ્તી ગણતરીમાં જાતિની માહિતી અમુક અંશે એકત્રિત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ ૧૯૪૧ની વસ્તી ગણતરી વિશ્વયુદ્ધ અને રાજકીય મતભેદોને કારણે અધૂરી રહી હતી.
મુસ્લિમ લીગે મુસ્લિમોને ફક્ત “ઇસ્લામ” ને તેમની ઓળખ તરીકે નોંધણી કરાવવાનો આગ્રહ કર્યો, જ્યારે હિન્દુ મહાસભાએ હિન્દુઓને ફક્ત “હિન્દુ ધર્મ” ની નોંધણી કરાવવાની અપીલ કરી. પરિણામ એ આવ્યું કે કોઈપણ સમુદાયની જાતિઓની યોગ્ય રીતે ગણતરી થઈ શકી નહીં.
બિહાર અને તેલંગાણામાં શું થયું?
તાજેતરના વર્ષોમાં, કેટલાક રાજ્યોએ જાતિ સર્વેક્ષણો દ્વારા આ દિશામાં પહેલ કરી છે. વર્ષ 2023 માં બિહાર અને તેલંગાણામાં હાથ ધરવામાં આવેલા સામાજિક-આર્થિક અને જાતિ સર્વેક્ષણમાં માત્ર હિન્દુ જાતિઓ જ નહીં પરંતુ મુસ્લિમ સમુદાયની અંદરની જાતિઓની પણ ગણતરી કરવામાં આવી હતી.
બિહારમાં મુસ્લિમ વસ્તી ૧૭.૪૨% છે, જેમાં લગભગ ૧૦% અત્યંત પછાત, ૨% પછાત અને ૪% ઉચ્ચ વર્ગના મુસ્લિમોનો સમાવેશ થાય છે. તેલંગાણામાં મુસ્લિમો કુલ વસ્તીના ૧૨.૫૬% છે, જેમાંથી ૧૦.૦૮% પછાત વર્ગના છે અને ૨.૪૮% ઉચ્ચ જાતિના મુસ્લિમો છે.
કેન્દ્ર સરકાર સામે પડકાર
હવે જ્યારે કેન્દ્ર સરકારે રાષ્ટ્રીય સ્તરની જાતિ ગણતરીનું આયોજન કર્યું છે, ત્યારે મુસ્લિમ સમુદાયમાંથી પણ માંગણીઓ વધી છે કે તેમની ગણતરી ફક્ત ધર્મના આધારે ન કરવી જોઈએ, પરંતુ તેમની જાતિ શ્રેણીઓની પણ ગણતરી કરવી જોઈએ.
બે વર્ષ પહેલાં દિલ્હીમાં યોજાયેલી 15 મુસ્લિમ ઓબીસી સંગઠનોની બેઠકમાં, એવી માંગ કરવામાં આવી હતી કે મુસ્લિમ સમાજમાં જાતિઓની સામાજિક, આર્થિક અને શૈક્ષણિક સ્થિતિનું પણ મૂલ્યાંકન કરવામાં આવે.
મુસ્લિમ સમુદાયમાં જાતિઓનું વર્ગીકરણ
- મુસ્લિમ સમુદાય ત્રણ મુખ્ય ભાગોમાં વહેંચાયેલો છે:
- અશરફ (ઉચ્ચ વર્ગ) – જેમ કે સૈયદ, શેખ, પઠાણ, મુઘલ
- પાસમાંડા (પછાત વર્ગ) – જેમ કે વણકર (અંસારી), કસાઈ (કુરેશી), સલમાની (વાળંદ), મન્સુરી (ધુનિયા)
- અર્જલ (દલિત વર્ગ) – જેમ કે હલાલખોર, ભંગી વગેરે, જેમને OBC માં સમાવવામાં આવ્યા છે.
ભૂતપૂર્વ સાંસદ અલી અનવર અને પાસમાંડા મુસ્લિમ સોસાયટી જેવા સંગઠનો વર્ષોથી માંગ કરી રહ્યા છે કે આ જાતિઓની અલગથી ગણતરી કરવામાં આવે જેથી વાસ્તવિકતા બહાર આવી શકે.
મોદી સરકારનું શું વલણ છે?
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી પણ વિવિધ પ્લેટફોર્મ પર પાસમાંડા મુસ્લિમોનો મુદ્દો ઉઠાવી રહ્યા છે. તેમણે આ વાત ઘણી વાર પુનરાવર્તિત કરી છે કે મુસ્લિમ સમુદાયના એક વર્ગે લાંબા સમયથી પાસમાંડા મુસ્લિમોનું શોષણ કર્યું છે. તેમણે મોચી, ભઠિયારા, મદારી, વણકર જેવી જાતિઓના ઉદાહરણો આપીને આ ભેદભાવ તરફ ધ્યાન દોર્યું છે.
કેન્દ્રીય મંત્રી ગિરિરાજ સિંહે પણ કહ્યું છે કે મુસ્લિમોમાં જાતિઓની ઓળખ થવી જોઈએ અને તેના આધારે વસ્તી ગણતરી થવી જોઈએ જેથી વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ બહાર આવી શકે.
જાતિગત વસ્તી ગણતરી હવે માત્ર આંકડાકીય કવાયત નથી રહી, પરંતુ સામાજિક ન્યાય અને પ્રતિનિધિત્વની માંગનો એક ભાગ બની ગઈ છે. આવી સ્થિતિમાં, મોટો પ્રશ્ન એ છે કે શું મોદી સરકાર હિન્દુઓની સાથે મુસ્લિમોમાં હાજર જાતિ માળખાને પણ ગણતરીમાં લેશે? જો આવું થાય, તો તે એક ઐતિહાસિક પહેલ સાબિત થઈ શકે છે જે ભારતના સામાજિક માળખામાં ઊંડા ઉતરશે.
